“Az qala deyirlər ki, rus qoşunları Azərbaycandan özü çıxıb”
Rus qoşunlarının Azərbaycandan çıxarılması hələ də müxtəlif prizmalarda müzakirə olunur.
Bir neçə gün əvvəl isə sosial şəbəkələrdə “Rus qoşunlarının Azərbaycandan çıxarılmasının səbəbkarı Əbülfəz Elçibəy deyil, Rəhim Qazıyevdir” - kimi məlumatlar yayılıb.
Məlumatı yayanlar iyunun 15-də Məhəmməd Hatəminin yas mərasimində Rəhim Qazıyevin bu iddianı təsdiq edən rəsmi sənədlər göstərdiyini bildirirlər. Daha əvvəl isə bu cür iddia ilə Nemət Pənahlı çıxış etmişdi.Nemət Pənahlı musavat.com-a müsahibəsində iddia edib ki, rus qoşunları Azərbaycandan öz istəkləri ilə çıxıblar: “Bu gün də deyirlər ki, rus ordusunu Azərbaycan xalqı buradan çıxarıb. Bununla qəti şəkildə razılaşmıram... Rus ordusunu nə ilə, hansı güclə çıxardılar? Əgər AXC iqtidarının rus ordusunu çıxarmaq qüdrəti var idisə, elə erməni daşnaklarını Qarabağdan çıxaraydı. Sadəcə, rus geri çəkildi, burada da iblis torunu qurmuşdu ki, Azərbaycanda vətəndaş müharibəsi salacaq, elə bir qırğın yaradacaq ki, Xocalı da, 20 Yanvar da yaddan çıxacaq, xalqa sübut edəcəklər ki, görürsüz, biz müstəqil, rus olmadan yaşaya bilmərik. Gəncədə də plan bu idi ki, Ali Sovet çağırılacaqdı, prezident elan ediləcəkdi və rus ordusu Azərbaycana qayıdacaqdı. Biz bu ssenarini pozmuşuq”...
O zamankı prezident Əbülfəz Elçibəyin köməkçisi Oqtay Qasımov məsələ ilə bağlı musavat.com-a bildirib ki, rus qoşunlarının ölkədən çıxarılmasında Elçibəyin əməyi danılmazdır:“Azərbaycanda qəribə bir mənzərə yaranıb. Bəzi adamlar ağlına gələn hər şeyi danışmağa başlayıblar. Az qala deyirlər ki, rus qoşunları Azərbaycandan öz-özünə çıxdı və yaxud hakimiyyət komandasında nazir postu tutmuş bir adamın sayəsində oldu. Bunlar hamısı absurd yanaşmalardır. Rəhim Qazıyev 20 fevral 1993-cü ildə vəzifədən azad olunub. Amma rus qoşunları Azərbaycandan mayın 25-də çıxarılıb. Arada ən azı 95 gün fərq var. Necə ola bilir ki, 95 gün əvvəl vəzifədən azad olunmuş şəxs bu prosesi həyata keçirsin? Bu, nə qədər məntiqlidir? İkincisi, hakimiyyət başında prezident Əbülfəz Elçibəy idi, demək, bütün baş verən proseslər hamısı birbaşa onun siyasi iradəsinin nəticəsində həyata keçirilib. Elçibəyin məhz təkidi və israrı nəticəsində rus qoşunları Azərbaycandan çıxarılıb. Rusiya prezidenti Boris Yeltsinlə Əbülfəz Elçibəy 1992-ci ilin mayında Moskvada təkbətək keçirilən görüşdə də bu məsələləri müzakirə etmişdilər. Orada müzakirə olunan prinsipial məsələlərin əksəriyyətində demək olar ki, razılığa gələ bilməmişdilər. Birinci növbədə Azərbaycanda yerləşən keçmiş sovet ordusunun statusu ilə bağlı məsələdə razılıq olmamışdı.
Yeltsinin istəyi ondan ibarət idi ki, rus qoşunları burada dislokasiyaları davam etsinlər. Elçibəy bunu qəbul etmədi. İkinci məqam həmin qoşunların dövlət sərhədinin mühafizəsinin həyata keçirilməsi ilə bağlı idi, Elçibəy prinsipial olaraq ona da razılıq verməmişdi. İndi deyilənlər qeyri-ciddi yanaşmalardır. Bir kəlamdakı kimi, məğlubiyyət yetimdir, ona heç kim sahib çıxmaq istəmir. O vaxt AXC hakimiyyəti başlanan qiyamı yatırda bilmədi və uğursuzluğa düçar oldu. Bu uğursuzluğun bütün məsuliyyəti prezident Elçibəyin boynuna qoyuldu. Elçibəy də hakimiyyət komandasının başında duran şəxs kimi məsuliyyət daşıyan şəxsdir. Daha çox ona irad bildirilir. Amma indi necə olur ki, AXC hakimiyyətinin apardığı proses və uğurlu addımların artıq şərikləri çoxalıb? Elçibəyin fəaliyyəti danılır. Rus qoşunlarının Azərbaycandan çıxarılması birbaşa Əbülfəz Elçibəyin və yaxın silahdaşlarının iradəsi idi ki, bunu həyat keçirdilər. Bunu hansısa komandada olmuş və işdən çıxarılmış bir şəxsin ayağına bağlamaq yanlış təsəvvürdür”.
O zaman deputat olmuş Mirmahmud Mirəlioğlu isə musavat.com-a bildirib ki, faktlar açıq-aşkar çox şeyi deyir: “Rus qoşunları ölkədən çıxarılanda Rəhim Qazıyev artıq müdafiə naziri deyildi. O, vəzifəsindən bir neçə ay əvvəl azad edilmişdi. Faktları nəzərə almaq lazımdır. Sabah da biri çıxıb deyəcək ki, testi Azərbaycana mən gətirmişəm, onu da ciddiyə alacaqlar?”
AXC hakimiyyəti dönəmində baş nazir olmuş Pənah Hüseyn isə meydan.tv-yə açıqlamasında bildirib ki, Azərbaycandan Rusiya qoşunlarının çıxarılması AXC hakimiyyəti dövründə, Əbülfəz Elçibəyin prezidentliyi dönəmində başlanıb və 25 may 1993-cü ildə yenə onun prezidentliyi dönəmində, keçmiş SSRİ və Avropa məkanında ilk olaraq başa çatıb: “Odur ki, heç şübhəsiz yeni dövr tarixinin ən mühüm hadisələrindən biri olan bu olayın, prezident tərəfindən müəyyən edilib ifadə olunan və həyata keçirilən bu məsələnin Əbülfəz Elçibəyin adı ilə bağlı olması tamamilə təbii, haqlı və ədalətlidir. Bu proseslə bağlı müdafiə naziri kimi Rəhim Qazıyevin, yaxud bir başqasının hansısa bu və ya digər sənəddə imzasının olması ”rus qoşunlarını Azərbaycandan mən çıxarmışam" iddiasına əsas verə bilməz. Məsələn, Azərbaycanı axırıncı rus əsgərinin tərk etdiyi gün - 25 may 1993-cü il tarixində Gəncə və Şəmkirdə dislokasiya edilən 104-cü hava-desant diviziyasının çıxarılması hesab edilir. Bu diviziyanın çıxarılması ilə bağlı icra xarakterli işlərə aid təhvil-təslim aktlarında və digər sənədlərdə həmin dviziyanın komandanlığı ilə Azərbaycanın o vaxtkı müdafiə naziri Dadaş Rzayevin və Müdafiə Nazirliyinin rəhbərliyinə daxil olan digərlərinin imzaları var, konkret işlər onun tərəfindən aparılıb. İndi Dadaş Rzayev bunu əsas göstərib iddia etsin ki, rus qoşunlarını Azərbaycandan o çıxarıb? Bu nədirsə, Rəhim Qazıyevin iddiası da- əgər o həqiqətən belə iddia ilə çıxış edirsə- o cür şeydir". Onun sözlərinə görə, həm Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi, həm də siyasi rəhbərliyə daxil olan şəxslər arasında 104-cü diviziyanın Azərbaycandan dərhal çıxarılmasına münasibət birmənalı deyildi, tərəddüdlər vardı və məsələni şəxsən prezident Elçibəyin mövqeyinin dəyişməz qalması həll etdi: “Qeyd etmək lazımdır ki, 104-cü diviziyanın çıxarılması ilə bağlı hüquqi- siyasi və texniki- təşkilati sürəc Rəhim Qazıyevin artıq müdafiə naziri vəzifəsindən azad edilməsindən sonra başlayıb və başa çatdırılıb və ona heç bir aidiyyəti yoxdur. Odur ki, Rusiya qoşunlarını Azərbaycandan Əbülfəz Elçibəyin çıxarması, həm ümumi siyasi, həm də konkret xüsusi mənada tam həqiqətdir və birmənalı şəkildə onun adı ilə bağlıdır”.
AXC hakimiyyəti dövründə Azərbaycanın Rusiyada fövqəladə və səlahiyyətli səfiri işləmiş, politoloq Hikmət Hacızadə isə “Cümhuriyyət”ə bildirib ki, bu adamlar doğru danışmır: “Hamısı boş-boş danışır. Bu prosesləri Əbülfəz Elçibəy başlamışdı. Bu Əbülfəz Elçibəyin prinsipi idi ki, Azərbaycandan bütün xarici qoşunlar çıxarılsın. Mən o dövrdə Rusiyada səfir işləyirdim və Əbülfəz Elçibəyin xüsusi tapşırığı ilə rus qoşunlarının Azərbaycandan çıxarılması ilə bağlı danışıqlar aparırdım. Texniki məsələləri həll edirdim, sazişlər imzalanırdı... İndi Nemət Pənahlı da, Rəhim Qazıyev də deyirlər ki, biz çıxarmışıq rus qoşunlarını Azərbaycandan. Nə isə... Fikir verməyək”. (musavat.com)
