Azərbaycan və Türkiyə hökumətləri arasında 1992-ci ildə imzalanmış müqaviləyə əsasən əslində ödənişsiz təhsil verməli olan Bakı Atatürk Liseyində təhsil haqqının kəskin artırılması və buna etiraz edən valideynlərin övladlarının liseydən qovulması hallarının ictimailəşdirilməsi cəmiyyətdə geniş rezonans doğurub.

Xatırladaq ki, bu liseydə 4-5 il əvvəl 1000 manat təşkil edən təhsil haqqı bu il 4500 manata qaldırılıb. 11-ci sinfdə oxuyan şagirdlərin valideynləri buna etiraz ediblər. Bu etiraza görə 3 valideynin övladı məktəbdən uzaqlaşdırılıb.

Təhsil eksperti Kamran Əsədov “AzPolitika”-ya açıqlamasında qeyd edib ki, Bakı Atatürk Liseyi Azərbaycanda özəl təhsil müəssisəsi kimi fəaliyyət göstərir və əsasən beynəlxalq tədris proqramlarına əsaslanan müasir təhsil təklif edir. Liseydə əsasən ana dili, xarici dillər, riyaziyyat, elmi fənlər və texnologiyaya fokuslanmış proqramlar tədris olunur. Ekspert vurğualyıb ki, məktəb valideynlərin istəklərini qarşılayaraq yüksək səviyyəli tədris mühiti təqdim etməyi hədəfləyir, lakin qiymət artımları və digər məqamlarla bağlı bəzi narazılıqlar mövcuddur.

Ekspert Bakı Atatürk Liseyində yaranmış vəziyyəti belə xarakterizə edib və çıxış yolları göstərib:

“1. Təhsil haqqının hər il artırılması və bununla bağlı narazılıqlar. Müasir tədris müəssisələri, xüsusilə də özəl məktəblər, çox vaxt maliyyə və infrastrukturun təkmilləşdirilməsi üçün hər il təhsil haqlarını artırır. Lakin bu artımlar çox zaman valideynlər tərəfindən narazılıqla qarşılanır. Bunun səbəbləri bunlardır:

Valideynlərin maddi yükü: Hər il təhsil haqlarının artırılması bəzi valideynlər üçün əlavə maliyyə yükü yaradır. Bir çox ailə uşaqlarına keyfiyyətli təhsil vermək istəsə də, artan təhsil haqları onları narahat edir və seçim imkanlarını məhdudlaşdıra bilər.

Şəffaflıq çatışmazlığı: Təhsil haqqının artımının səbəbləri hər zaman aydın və şəffaf şəkildə izah olunmadıqda, valideynlər arasında suallar yaranır. Haqqın nəyə əsasən artdığı, təhsil keyfiyyətinin və ya resursların nə dərəcədə təkmilləşdirildiyi aydın deyilsə, etirazlar meydana gələ bilər.

2. Valideynlərin narazılığı və uşaqların məktəbdən qovulması. Valideynlər təhsil haqqının artımına etiraz etdikdə uşaqlarının məktəbdən çıxarılması çox ciddiyə alınmalı olan bir məsələdir. Aşağıdakı mənfi təsirləri yarada bilər:

Uşaqların hüquqları: Uşaqların təhsil almasına maneə törətmək onların fundamental təhsil hüquqlarını pozmaq deməkdir. Valideynlərin məktəbə olan narazılığı uşaqların tədrisinə mane olmamalıdır.

Məktəbin imici və etibarının zədələnməsi: Belə hallarda məktəb ictimaiyyət arasında etibarını itirə bilər. Məktəbin valideynlərin narazılığına konstruktiv cavab vermək əvəzinə radikal addımlar atması, cəmiyyətin gözündə məktəbin nüfuzuna mənfi təsir göstərir.

3. Təhsil keyfiyyəti. Bakı Atatürk Liseyi müasir tədris proqramları və innovativ metodlarla iş aparır, şagirdlərin akademik uğurlarını artırmaq üçün müxtəlif resurslar və tədris vasitələri ilə təmin edir. Bununla yanaşı, təhsilin keyfiyyətinə dair bir neçə əsas məqamı nəzərə almaq lazımdır:

Beynəlxalq standartlar: Lisey beynəlxalq təhsil standartlarına cavab verən proqramlar təqdim edir. Bu, xüsusən də xarici dillərin tədrisi və texnologiyaların istifadəsi baxımından şagirdlərə rəqabət üstünlüyü təmin edə bilər.

Şagirdlərin akademik göstəriciləri: Liseydə şagirdlər müxtəlif olimpiadalar, imtahanlar və digər akademik müsabiqələrdə iştirak edərək yüksək nəticələr əldə edirlər. Bu, məktəbin tədris keyfiyyətinin yüksək olduğunu göstərir.

Müəllim heyətinin peşəkarlığı: Yüksək keyfiyyətli təhsil tədris edən bir məktəbin müəllim heyəti də xüsusi diqqətə layiqdir. Müəllimlərin peşəkar hazırlığı və davamlı inkişafı məktəbin uğurunun təməlidir.

4. Məktəbin atdığı addımlara münasibət. Təhsil müəssisəsi olaraq Bakı Atatürk Liseyi valideynlərlə daha səmərəli kommunikasiya qurmalı və onların narazılıqlarını anlamaq üçün platformalar yaratmalıdır. Təhsil haqqının artırılması kimi addımlar valideynlərə əvvəlcədən bildirilməli və onun arxasında duran səbəblər izah olunmalıdır.

Aşağıdakı məqamlar bu məsələnin daha yaxşı idarə olunmasına kömək edə bilər:

Şəffaf maliyyə siyasəti: Təhsil haqqının artmasının səbəbləri barədə valideynlərə şəffaf və aydın məlumat verilməlidir. Məsələn, yeni tədris vasitələrinin alınması, müəllimlərin inkişafı və ya məktəb infrastrukturu üçün resursların istifadəsi haqqında valideynlər məlumatlandırıla bilər.

Valideynlərlə açıq dialoq: Valideynlərin narazılıqlarının nəzərə alınması və onları dinləmək üçün açıq forumlar və ya görüşlər təşkil olunmalıdır. Bu, məktəbin valideynlərlə daha yaxşı münasibətlər qurmasına və yaranan problemləri birlikdə həll etməyə kömək edər.

5. Dünya təcrübəsi. Dünya təcrübəsində, xüsusən də özəl məktəblərdə təhsil haqqının hər il artırılması normal bir praktikadır. Ancaq bu prosesin şəffaf və tənzimlənmiş şəkildə aparılması çox vacibdir. Bir çox inkişaf etmiş ölkələrdə məktəblər təhsil haqqının artımını əsaslandıran detallı hesabatlar təqdim edirlər. Valideynlərə təhsil haqqının nəyə xərcləndiyi, hansı yeniliklərin həyata keçirildiyi və tədrisin keyfiyyətinin necə inkişaf etdiyinə dair məlumat verilir. Bu, valideynlərin məktəbə olan etibarını artırır və onların narazılıqlarını minimuma endirir. Məsələn, Finlandiya və Almaniyada dövlət məktəbləri pulsuzdur, lakin özəl məktəblərdə təhsil haqqı adətən detallı olaraq izah olunur. ABŞ-də və Böyük Britaniyada isə prestijli özəl məktəblər yüksək təhsil haqları ilə tanınır, lakin valideynlərə təqdim olunan şəffaf maliyyə hesabatları valideyn-məktəb münasibətlərinin qorunmasına kömək edir.

Ümumilikdə, Bakı Atatürk Liseyi, yüksək keyfiyyətli təhsil təqdim etməklə yanaşı, təhsil haqlarının artması və valideyn narazılıqlarının düzgün idarə olunması məsələsində şəffaflıq prinsipinə daha çox diqqət yetirməlidir. Valideynlərlə qurulan münasibətlərdə daha açıq və kommunikativ yanaşma tətbiq olunmalıdır. Məktəb təhsil haqqı siyasətində balansı qorumaq, valideynlərin maliyyə vəziyyətini nəzərə alaraq qərarlar vermək və eyni zamanda təhsil keyfiyyətini yüksəltməyə davam etmək üçün yeni mexanizmlər üzərində düşünməlidir”.

Hüquqşünas Hafiz Həsənov “AzPolitika”-ya bildirib ki, bu məsələdə liseyin məsuliyyəti var: “Birincisi, məktəb nəyə görə özbaşına müqaviləni yeniləməlidir? Birtərəfli qaydada müqaviləyə baxılması və təhsil haqlarının artırılması hüquqi baxımdan doğru deyil. Məsələ tərəflərin qarşılıqlı razılığı əsasında olmalıdır. Başqa tərəfdən də şagirdin məktəbdə təhsil alacağı ilə bağlı müqavilə imzalanırsa, bu, bütün təhsil müddətini əhatə etməlidir. Beləliklə, burada tərəflərin müstəqil olmaq hüququ, könüllülük prinsipi pozulur. Məktəb birətərfli qaydada təhsil ödənişini artırır və bu da hüquqi prnsplərə uyğun deyil”.

H.Həsənov ikinci amil kimi vurğulayır ki, təhsil alan şagirdlərin heç bir qanuni əsas gətirilmədən məktəbdən qovulması onların hüquqlarının kobud şəkildə pozulmasıdır. “Hər iki məsələ özbaşınalıq kimi qiymətləndirilə bilər. Valideynlərin məktb rəhbərliyini məhkəməyə verib vurduğu maddi, mənəvi zərəri tələb etmək hüququ var. Təbii ki, burada söhbət daha çox uşaqların psixikasına vurulan mənəvi zərərdən, təhsil hüquqularının məhdudlaşdırılmasından gedir”.

Hüquqşünas hesab edir ki, məsələ Elm və Təhsil Nazirliyi tərəfindən mübahisələndirilə bilər: “Nazirlik bu hadisəyə münasibət bildirməlidir. Bir lisey öz bildiyi kimi hərəkət edirsə, Azərbaycan qanunlarına hörmətsiz yanaşırsa, onda təhsilin səviyyəsi, məktəbin fəaliyyətinin qanunlara uyğunluğu məsələsi qaldırılmalıdır. Hesab edirtəm ki, hətta liseyin bağlanması səviyyəsində belə məsələ mübahisələndirilə bilər”.