Ruslan İzzətli ilə müsahibəyə bir çox səbəblər rəvac verdi. Əvvəla, ona görə ki, Ruslan İzzətli siyasətdə gənclərin ən parlaq nümayəndələrindən biridir.

Hər müsahibi qərarlaşdıranda, bizə iradlar və təkliflər də gəlirdi. Ki, bəs niyə gənclərin nümayəndələrinə söz haqqı tanımırsınız. Bunun üçün də gənclərin nümayəndələrinin önə çıxmaları, gündəmin əsas adamlarından biri olması lazım. Təbii ki, şərt də deyil, amma önəmlidir həm də.

Ruslan İzzətli son günlərin öndə olan gənclərindən biridir. D-18 hərəkatı olaraq son dönəmlər ölkə gündəmində özlərinindən bəhs etdirə bilirlər. Sərt müxalif mövqeləri və aydın hədəfləri ilə özlərindən və əməllərindən hali edirlər cəmiyyəti. Onlar bu ölkənin Cümhuriyyət gözətçiləridir və ilin-günün bu vaxtında 1918-ci il Cümhuriyyətinə və Cümhuriyyətimizin böyük kişilərinə sahib çıxmaq gəncliyə də örnəkdir. Örnək olmalıdır.

Ruslan İzzətli Müsavatın 18 sentyabr mitinqinin ən parlaq çıxışlarından birini etdi. Ardınca Türkiyəyə səfər etdi və dərhal da hakimiyyətin yanlı və tərəfli mediası onu ölkədən qaçmaqda ittihamladı. Bir neçə gün keçmədi ki, İzzətli ölkəyə qayıtdı, amma həmin yanlı media yazdığı yanlışlara görə ondan üzr istədimi, bilmədim.

Ruslan İzzətli həm də xarici təşkilatlarla, müxtəlif ölkələrin səfirlikləri ilə, bir çox beynəlxalq təşkilatlarla yaxşı münasibətlət yarada bilib. Mən onu təzə tanıyıram, amma əminliklə deyə bilərəm ki, heç bir addımı da Azərbaycanın əleyhinə deyil. Gələcək təbii ki, hər şeyi daha aydın göstərəcək, ancaq bu ağılla və tədbirliliklə addımlasa, ona elə də çətin olmayacaq.

Mən Ruslana bu qədər və eyni zamanda sərt sualların gələcəyini təxmin etmirdim. Bir neçə sual olacağını və uzağı, 30-40 dəqiqəyə də müsahibənin sonlanacağını gözləyirdim. Amma gözlədiyimdən çox fərqli oldu hər şey. Ruslana ən azı partiya sədrləri qədər sual gəldi və ona da heyrət etdim ki, suallar xüsusi amansızlığı ilə seçilirdi. Deməli, onun fəaliyyəti yetərli olmuşdu. Olmasaydı, bu qədər əsəb, kin, narahatçılıq dolu suallar haradan qaynaqlana bilərdi?

Müsahibə boyu da təmkini, səbri və ağır cavabları ilə seçildi Ruslan İzzətli. Cavablara səlis və düşünərək cavablar verdi. İttiham etmədi, sadəcə çalışıb bildiklərini söyləməyə çalışdı.

Beləcə, gənc liderlərdən Ruslan İzzətli ilə “Qaynar Qazan”da saat yarıma qədər danışdıq. Ölkədaxili məsələlərdən ölkəxarici problemlərə qədər, bir zamanlar müavini olduğu İqbal Ağazadədən “ənənəvi” adlandırdığı müxalifət partiyalarına, dövlət məmurlarına qədər kimlərdən danışmadıq ki. Qoy bu da Azərbaycan məsələlərinə “ənənəvi” yanaşmadan fərqli olsun. Gənc baxışı… Üçüncü baxış və s…

Ruslan İzzətlinin mənfi cəhətləri yoxmu? Müsahibə boyu, ya da müsahibədən əvvəl tənqid olunacaq bir özəlliyi olmadımı? Var təbii ki. Amma mən onun bu cəhətlərindən danışmaq istəmədim. Gəncləri dəstəkləmək və inkişaf etdirmək naminə o məqamlara aydınlıq gətirməyin də öz zamanı var və mütləq olacaq. Təki ortada belə cəsarətli, gözüpək və atılqan cavanlar olsun, onları sayı çoxalsın. Ruslan İzzətli kimi cavanlar çox olduqca, ölkənin də problemləri həllini tapacaq. Tapmalıdır…

“Qaynar Qazan”ın 26-cı qonağı D-18 hərəkatının sədri, gənc siyasətçi Ruslan İzzətlidir…

Əvəz Zeynallı

 I hissə

 Kimsə nə məni ittiham edə bilməz ki…

 – Ruslan bəy, “Qaynar Qazan”a xoş gəlmisiniz. Cəmiyyətdə də müəyyən rəy var. “Qaynar Qazan”a gəlmək qorxulu deyil ki?

– Əslində, bir siyasətçinin və siyasətə baş vuran bir insanın bu cür verilişlərdə olması o insanı daha yaxşı təqdim edir məncə… Bu cür verilişlər nə qədər çox olarsa, o qədər yaxşıdır.

– Mən elan verərkən də bu məsələyə toxundum. Biz dəfələrlə müsahibə götürəndə – keçən dəfə də Ümid partiyasının sədri İqbal Ağazadədən müsahibə götürəndə etirazla dolu şərhlər var idi ki, “niyə gəncləri çağırmırsınız?” Bəziləri deyir ki, “bu siyasətçilər onsuz da neçə ildir ki, siyasətdədirlər”. Biz də qərar verdik ki, indiki halda siyasətin mərkəzində yer alan gənclərdən biri kimi sizə müraciət edək. Həm də son günlərdə, son həftələrdə ölkə mətbuatının və ictimaiyyətinin gündəmində özünüzə yer tutmusunuz. Amma sizə ünvanlanan suallarda ironik yanaşmalar da var. Mən istərdim ki, elə o yanaşmalardan başlayaq. Məsələn, mən sizi “gənclərin təmsilçisi” olaraq təqdim etmişdim. Buna cavab olaraq Vüqar Qurdqanlı yazır: “Gənclərin təmsilçisi…” Vüsal Həsənov yazır ki, “o hansı gəncləri təmsil edir?”

– Bu ölkədə hakimiyyətə qarşı stabil mövqeyi olan, cümhuriyyət dəyərlərini daşıyan və bu prinsiplərlə yaşayan gəncləri təmsil edirəm. Ümumilikdə, lider və yaxud da bir qrupu təmsil etmək demokratik prosesdən keçir. Demokratik proses yoxdursa, televiziya debatları yoxdursa, biz insanlarla görüşə çıxa bilmiriksə və ən əsası, seçki yoxdursa, kimsə nə məni ittiham edə bilməz ki, “sən gənclərin təmsilçisi deyilsən.” Mən də tam əminliklə deyə bilmərəm ki, “mən gənclərin təmsilçisiyəm”. Mən D18 Hərəkatının və bizimlə olan, cümhuriyyət dəyərlərini daşıyan gənclərin təmsilçisiyəm. Ümumi xalqın, ümumi gəncliyin təmsilçisi olmaq isə seçkilərdən keçir. İndiki liderlər isə, məncə xalqın və toplumun lideri deyil, bir çevrənin lideridir. Çünki xalqın və toplumun liderinin kim olduğunu demokratik seçkilər göstərə bilər.

– Siyasi məsələlərə də gələcəyik. Rail Məmmədov soruşur ki, “D18-in mənası nədir? Son mitinqdə cəsarətli çıxış etdiniz, ondan sonra sizə təzyiq olmadı ki?”

– D18 – “Demokratiya 1918” deməkdir. Biz 1918-ci ildə olan Azərbaycanın dövlət quruluşunu götürdük – cümhuriyyətimizin bərpa olunduğu ili. Məqsədimiz nə idi? İnsanlarda belə bir düşüncə var ki, biz demokratiyanı bərpa edə bilmərik. Biz azad cəmiyyət qura bilmərik. Biz rüşvətsiz cəmiyyət qura bilmərik. Biz kiçik bir xalqıq. Bizdə özgüvənsizlik var. Biz 1918-ci il tarixini qabartmaqla, insanlara göstərmək istəyirik ki, əslində, biz demokratik cümhuriyyət quranda, parlamentli idarəetmə sistemini quranda, qadına seçmək və seçilmək haqqı verəndə, dünyanın bir çox ölkələrində hələ monarxiya rejimi hökm sürürdü və demokratik ölkələr də barmaqla sayılırdı. Əgər biz 1918-ci ildə demokratik dövlət qura bilmişiksə, demək, biz yenidən demokratik cümhuriyyətimizi bərpa edə və parlamentar, demokratik, rüşvətdən uzaq bir cəmiyyət qura bilərik.

 Cümhuriyyətin xüsusi kriteriyaları var ki, onlar bu ölkədə yoxdur

 – Ruslan bəy, cümhuriyyətə nə olub ki?

– Cümhuriyyətin bir maketi var, amma indiki cümhuriyyət deyil. Cümhuriyyətdə azad seçki olur.  Cümhuriyyətdə azad iqtisadiyyat olur. Cümhuriyyətdə rüşvətsiz cəmiyyət olur. Bunların heç biri Azərbaycanda yoxdur. Cümhuriyyətdə hüquq hər şeydən üstdədir. Qanun şahdır, şah qanun deyil. Bu gün amma Azərbaycanda hər bir şəxs bilir ki, şah qanundur, qanun şah deyil. Hər kəs yaxşı bilir ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı monopoliyadadır. Rüşvət hər bir sahədə var – təhsildə, səhiyyədə… Cümhuriyyətin xüsusi kriteriyaları var ki, onlar bu ölkədə yoxdur. Ən əsası, hüquqi dövlət anlayışı bu gün son 26 sentyabrla bağlıdırsa, bununla hüquqi dövlət anlayışı tamamilə məhv edildi.

– Sualın ikinci hissəsində sizə mitinqdəki çıxışınızdan sonra təzyiqin olub-olmaması ilə bağlı sual var idi.

– Bizim dostlarımız, hərəkatda olan vəkillər də yaxşı bilirlər ki, bizə hər zaman təzyiqlər var. Məsələn, referendumda bizim bütün İdarə Heyəti üzvlərinin rayonlarda yaşayan ailə üzvlərinin evlərinə getmişdilər. Şəxsən mənim ailəmə də basqı olmuşdu. Mənim özümə də qarşı təhdid və basqılar vardı. Sadəcə biz cəmiyyətdə bir qorxu sistemini qurmaq istəmirik. Hakimiyyət çalışır ki, həbslərlə, basqılarla siyasəti bir qorxu meydanı kimi göstərsin və bu sahəyə yeni insanlar gəlməsin. Siyasətdə olanlara baxın – son 10 il ərzində nə qədər yeni sima göstərə bilərsiniz ki, onlar prosesə yeni qatılan olsunlar. Onların hər biri 1989-93-cü ildən qalan simalardırlar. Yeni insanlar siyasətə gəlmirlər. Yeni insanların gəlməməsinin səbəbi həm də həbslərlə, insanların ac qalmasıyla cəmiyyətdə bir qorxu, vahimə yaradılmasıdır. Hakimiyyət maksimum çalışır ki, cəmiyyətdə maksimum bu qorxunu yarada və saxlaya bilsin. Baxın, müxalifətin 11 və 17 sentyabr mitinqlərindən sonra həbslər silsiləsi başladı ki, insanlar qorxub, bir daha mitinqlərə gəlməsinlər. Cəmiyyətdə bir qorxu yaratdı. Gəncləri həbs edib hərəsinə 2 gün, 1 həftə cəza verdi, ümumi qorxu yaratmaq istədi. Bizə qarşı olan basqını da biz ona görə qabartmırıq ki, insanlar arasında bu qorxu hakim olmasın. Amma təbii ki, mənim özümə, İdarə Heyətinin üzvlərinə qarşı təzyiqlər var. Məsələn, biz universitetlərdə özək sədri təyin edirik. Rektor çağırıb deyir ki, “oradan çıxın…” Çünki bilir ki, biz yeganə siyasi hərəkatıq ki, sorğu əsasında, “ilin avtoritar rektoru”nu seçirik.  Əslində, bununla rektorlara qarşı da bir savaş açmış oluruq. O səbəbdən də həmin rektorlarda da bizə qarşı bir nifrət və antipatiya var. Ona görə də maksimum çalışırlar ki, gənclər bizim hərəkata qoşulmasınlar. Açığı deyim ki, təkcə bu il bizə məlum oldu ki, bir neçə universitet rektoru toplantı çağıraraq bizi ermənilərə işləyən vətən xaini kimi təqdim etməyə çalışıblar.

– Bu mövzuya oxşar suallar var. Yeri gəldikcə, onları da verəcəm. Bayaq qeyd etdiniz ki, hətta valideyinlərə də təzyiqlər olur.

– Bəli.

– Sizin də valideyinlərinizə təzyiqlər olur?

– Bəli.

 Qohumlarım mənimlə görüşməkdən qorxurlar

 –  Çünki burada bununla bağlı bir sual var. Zümrüd Əyyubzadə sual verir: “Deyirlər, atası varlı adamdır. Belə müxalifətçilərin gəlir yerlərini adətən həmin hakimiyyət dondurur, çökdürür. Əgər səmimi müxalifətçisinizsə, sizin atanıza niyə dəyib-toxunmurlar?” Maraqlı sualdır.

– Mən normal imkanları olan bir azərbaycanlı ailəsində böyümüşəm. Azərbaycanda müstəqil sahibkar olmadığı kimi, mənim atam da iş adamı deyil və deyildiyi kimi imkanlı adam deyil. Məni zəhmətlə böyüdüb. İki övladı var – mən və bacım. Hər ikimizə ali təhsil verib. Təbii ki, mənim aləmə də basqılar var. Ola bilər ki, atam bunu mənə deməsin, bildirməsin. Amma mən bilirəm ki, ailəmizə və yaxınlarımıza təzyiqlər var. Hətta mənim bir çox qohumlarım, dostlarım da var ki, onlar hüquq-mühafizə orqanlarında çalışdıqları üçün mənimlə belə görüşmürlər. Bunu mənim yaxın dostlarımın çoxu bilir.

– Yəni Günel Mövludun, Qənimət Zahidin, Emin Millinin qohumları ilə bağlı baş verən hadisələr sizə qarşı təkrarlana bilər?

– O cür olmasa da, insanlar görüşmək belə istəmirlər. Hətta ən yaxın dostum belə mesaj göndərir ki, “Daha mənə zəng vurmasın, mənimlə görüşməsin. Çünki mən ona görə təhdid olunuram.” Çox yaxın qohumlarım var ki, hüquq mühafizə orqanlarında çalışır, onlarla görüşmürəm. Mən özüm də görüşməkdə maraqlı deyiləm ki, onlara basqı olmasın. Hökumət hekayələr yaratmağı çox sevir. Yeni hekayələr yazıb, o insanları həbs edə bilərlər. Atama da, anama da təbii ki, basqılar var. Elə olur ki, bu haqda mənə bildirirlər, elə də olur ki, mənə bildirmirlər. Bu məqamda valideyn məsələsinə toxunduqda onu demək istərdim ki, mən ümumiyyətlə, siyasətdə olan gənc kimi valideynlərdən istərdim ki, gənclərin azad seçiminə, şəxsiyyət kimi formalaşmalarına hörmət etməlidirlər. Siz həmin gəncə basqı etdikcə, onun susmağına çalışdıqca, o şəxsiyyət kimi formalaşmır. Və bir şeyi bir anlamalıyıq ki, susmaq çıxış yolu deyil. Bizdən öncəkilər susduqları üçün biz bu duruma düşdük. Bizdən öncəkilər susduqları üçün biz təsir altında qaldıq, vətəndaş kimi ayaqda deyilik, biz şəxsiyyət kimi formalaşmamışıq. Müstəqil iş sahibi deyilik. Müstəqil maliyyəmiz yoxdur. Normal təhsilimiz yoxdur. Normal səhiyyəmiz yoxdur. Ən əsası, seçmək hüququmuz yoxdur. Mən valideynləri anlamağa çalışıram. Sabah bəlkə mən də valideyn olaramsa, həmin o qorumaq hissi məndə də olacaq. Amma çox vaxt o qorumaq hissimiz həmin gənci məhvə aparır. Məsələn, bizdə gənc həbs olunanda əvvəlcə düşünür ki, valideyni onun üzərinə gələcək və onunla əlaqəni kəsəcək. Elə gənclər var ki, onlar saxlanıldıqdan sonra bölmələrdə hakimiyyətin istədiyi hər şeyi etməyə hazır olurlar. Çünki valideynə bir şey olmasını istəmirlər. Çünki valideyn əvvəldən o qorxu hissini yaradıb. Bu gün biz həm hakimiyyətin yaratdığı qorxu hissi, həm də ailəmizin qorxusu ilə mübarizə aparırıq. Biz hakimiyyətin yaratdığı qorxu ilə mübarizə aparırıq ki, bizi tutacaq, işdən qovacaq, əlimizdə olan hər şeyi alacaq. Valideyndən də qorxuruq ki, bizdən imtina edəcək, üzərimizə gələcək. Və nəticədə gəncə hər iki tərəfdən basqı var. Valideyn ilk növbədə anlamalıdır ki, bu ikitərəfli basqılardan sonra çox az sayda gənc ayaqda qala bilir. Onların özləri ilə birlikdə xəyalları da məhv olur.

– Valideynlərinlə problemlərin varmı?

– Yox, mənim valideynlərimlə heç bir problemim yoxdur.

 O şəffaflığı bizdən tələb edənlər…

 – Zümrüd xanımın suallarının ikinci hissəsi də var. O yazır: “Amerikaya hansı pullarla gedir? Ailəsinə çörək pulunu haradan gətirir? Bu pullar haradandır?” Ənənəvi sualdır.

– Məncə normal ölkələrdə bir siyasətçiyə, ümumiyyətlə, bir şəxsə “nə qədər pulun var” soruşmaq, o qədər də etik deyil. Bir siyasətçinin maliyyəsinin haradan gəlməsi və maliyyə qaynağı da təbii ki, şəffaf olmalıdır. Amma o şəffaflığı bizdən tələb edənlər, hakimiyyətdən də tələb etsinlər ki, bu ölkənin birinci şəxsindən tutmuş sonuncu şəxsə qədər kim maliyyə hesabatı verib? Bəyannamə ortaya qoyublarmı ki, bunların nə qədər gəlirləri, pulları var? Öncə onlardan tələb etsinlər. İkincisi, hər bir siyasətçi Avropaya da gedə bilər, Amerikaya da…

– Qaçay Qızılbaş adlı profil deyəsən, sizi dəstəkləyən adamdır. O da yazır ki, “Ruslan İzzətlinin atasının varlı olması yanlışdır. Amerikaya orta məktəb müəllimləri belə gedə bilər.”

– Yəni siyasətdə iddiası və hədəfi olan adamlar təbii ki, çalışmalıdırlar ki, beynəlxalq təşkilatların beynəlxalq konfranslarında iştirak eləsinlər və ölkəsində olan problemləri önə çıxarsınlar. Mən Amerikaya dostlarımın dəstəyi ilə getmişəm və o zaman da hər kəs bilirdi ki, gündəmdə sanksiyalar məsələsi var idi. Və mən də bütün konqresmenlərlə görüşəndə – orada 20-dən çox konqresmenlə görüşdüm – onlardan xahişim və tələbim bu olmuşdu ki, Kristofer Smitin sanksiyalarına dəstək versinlər. Hətta konqresmenlərdən biri mənə bildirmişdi ki, ilk dəfədir ki, Azərbaycandan bir müxalifətçi gəlib və Konqresdə mənimlə görüşdü, amma Belarusiya müxalifəti gecə-gündüz burada yatır, çalışırlar. Deyir ki, hətta Belarusiya müxalifəti müxalif fikri ifadə etdikləri üçün qovulan gənclərinə xaricdə təhsil almaq üçün dəstək verir, sərmayə yatırır, beynəlxalq təşkilatlarla danışıqlar aparırlar. Çox təəssüf ki, indiyə qədər bizim müxalifət bu məsələlərdə sinifdə qalıb. Yəni Belarusiya müxalifəti bu cəhətdən çox çalışıb. Ona görə bu xanım da – siyasi düşüncəsinin nə olduğunu bilmirəm – mən və ya kimsə o tədbirlərə gedərsə, əksinə alqışlamalıdır ki, ölkənin problemini ölkədən çıxara bilir.

– Samirə Ağayeva bu məqamda şərhə müdaxilə edib və bildirib ki, “Ruslan İzzətlinin varlı və ya kasıb olduğunu haradan bilirsiniz?” Yəni əslində, bunun dəxli olmadığını bildirirsiniz?

– Bəli.

 Hakimiyyəti ona görə tənqid etmirəm ki, haradansa siyasi sığınacaq alım

 – Hesab edirsiniz ki, o cür tədbirlərə gənclər nə qədər gedərlərsə, o qədər yaxşıdır?

– Bəli, təbii ki. Gənclər nə qədər çox beynəlxalq tədbirlərə, konfranslara gedərlərsə, ölkələrinin problemlərini bir o qədər çox qabardacaqlar. Mən orada şəxsi problemimi qabartmamışam ki?! Mən orada həmin bu gənclərin problemlərini qabartmışam ki, bu gün ölkədə minlərlə diplomlu gənc işsizlər ordusuna çevrilib. Bu gün milyonlarla gənc rüşvətin hakim olduğu universitetlərdə təhsil alıb. Bu ölkədə yüzlərlə gənc fərqli düşündüklərinə görə universitetlərdən qovulub və ya həbs ediliblər. Mən bu kimi məsələləri qabartmışam, hətta o xanımın adını çəkmədiyi, yaşadığı problemləri mən orada qabartmışam.

– Nurlan Mirəli soruşur: “Son mitinq Ruslan bəyin cəsarətli çıxışı və ardınca onun Ankara səfəri ilə yadda qaldı. Hansını deyim? Siyasi fəaliyyətinizi sığortalamaq üçünmü getmişdiniz deyim? Hakimiyyətyönümlü media son səfərinizi sizin ölkədən qaçmağınız kimi təqdim etmişdi. Amma mən fərqli düşünürdüm”. Mitinqdən sonra Ankara səfəri nə ilə bağlı idi? Hakimiyyətyönümlü media da yazdı ki, “Ruslan İzzətli ölkədən qaçdı”.

– Mən hər zaman, tez-tez Türkiyəyə səfər edirəm. Həm orada magistr təhsili almışam, həm də hazırda doktorantura işləri ilə məşğulam və elmi işimi də orada müdafiə edəcəyəm. Bəlkə də Azərbaycanda qonşu Türkiyədə təhsil alan və orada yaşayan çox azsaylı adamlardan olacağam ki, elmi işimi məhz Türkiyədə müdafiə edəcəm. Orada hətta bir çox professorlar var ki, Rusiyada müdafiə edib, orada çalışırlar. Amma Türkiyənin özündə müdafiə edən çox az sayda, barmaqla sayılası qədər bizim elm adamlarımız var. Mənim Türkiyəyə səfərim əslində sentyabrın 15-ə nəzərdə tutulmuşdu. Mən gözləyirdim ki, 18 sentyabr mitinqinə rəsmi icazə veriləcək, yoxsa yox. Mən hətta Ankaradakı dostlarma da demişdim ki, “əgər mitinqin keçirilməsinə icazə verməsələr, sentyabrın 15-də Türkiyədə olacam. Yox, əgər icazə versələr, mitinqin sabahısı, yəni sentyabrın 19-da gələcəm”. Mənim ölkədən qaçmağım üçün də Müsavatın mitinqində çıxış etməyim, şəkil çəkdirməyimə ehtiyac yoxdur. Buradakı diplomatik nümayəndəliklərin də bizim hərəkatla kifayət qədər münasibətləri var. Bizim kifayət qədər hakimiyyətə qarşı mövqeyimiz var. Parlament seçkilərində bu qədər stabil mövqe qoyub, namizədliyimi irəli sürüb, axıra qədər də dayanıb, bu gün Avropa məhkəməsinə qanun pozuntuları ilə bağlı iddia qaldıran siyasi qurumuq. Yəni yeni yaranan bir siyasi qurumuq. Bu qədər faktları saydıqca mənim Avropaya və ya harasa siyasi sığınacaq almağım çox rahatdır. Mitinqdə çıxış edib, şəkil çəkdirmək də gərəkmirdi. Mən hakimiyyəti ona görə tənqid etmirəm ki, haradansa siyasi sığınacaq alım. Biz hakimiyyəti ona görə tənqid edirik ki, ölkədə cümhuriyyəti bərpa edək. Çox təəssüf ki, həqiqətən də bəziləri bir ənənə yaradıblar: Mitinqlərdə tanınmış simalarla şəkil çəkdirəndən sonra digər ölkələrdə siyasi mühacir statusu, oturum alsınlar. Bütün bunlara mənim heç bir ehtiyacım yoxdur. Mənim Türkiyəyə getmək məqsədim isə, həm təhsilimlə bağlı məsələləri həll etmək, həm də orada ənənəvi olaraq keçirdiyim siyasi görüşlərdə iştirak etmək, oradakı gəncləri təşkilatlandırmaq idi.

Ölkədən gedəcəkdinsə, niyə siyasətə gəlirdin?

 – Bəs nə vaxtsa ölkədən getmək fikrin varmı? Çünki adətən siyasilər arasında bu dəbdədir. Tanınmış adamlar, siyasilər, jurnalistlər mübarizənin bir mərhələsində artıq ölkəni tərk edirlər.

– Mən hər zaman bu düşüncədə olmuşam – ölkədən gedəcəkdinsə, niyə siyasətə gəlirdin? Çünki bu ölkədə siyasətlə mıəşğul olmayanlara o qədər basqı yoxdur. Yəni sakit durarsansa, hakimiyyətin saxtakarlıqlarında alət olarsansa, hakimiyyətin bütü çaldığı havalara oynayacaqsansa, o zaman sənə nə üçün basqı olmalıdır? Əgər biz bütün bunların əleyhinəyiksə, bütün bunları tənqid edib ölkədə normal bir cəmiyyətin formalaşmağını istəyiriksə və bunun üçün müxalifətdəyiksə, niyə başqa ölkələrdən sığınacaq almaq haqda düşünməliyik? Axı, Azərbaycanda demokratiya prosesi Fransa və Almaniyada, İngiltərədə getmir.  Demokratiya prosesi burada getməlidir. Və içində olmadığın, önündə getmədiyin bir prosesi də qıraqdan idarə edə bilməzsən ki, bunu edin, onu edin! Mən hər zaman o düşüncədən uzaq olmuşam. İndiki düşüncəm də odur ki, mən heç bir zaman hansısa ölkədən siyasi sığınacaq almaram.

– Elnur Sadıqovun sizə ünvanlanan dörd sualı var. Suallarda bir qədər ironiya da huiss elədim. Amma hər halda o sualları mən də sizə istiqamətləndirəcəm. 1. Bu qədər gənclər ordusunu öz ətrafında necə toplayıb? Buna görə NİDA və AXCP Gənclər Komitəsindən özünüzə qarşı qısqanclıq hiss edirsinizmi?

– Mən bir daha təkrar edirəm. Hansı təşkilatın nə qədər üzvünün olması, nə qədər geniş sosial bazaya sahib olmasının yolu demokratik seçkilərdən keçir. Bu gün demokratik seçki yoxdursa, biz necə bilə-bilərik ki, hansı siyasi qurum güclüdür? Məsələn, Gürcüstana diqqət edin. Mixail Saakaşvilinin hakimiyyətindən əvvəl kimdə idi güc? Eynən bizim ənənəvi müxalifət kimi, orada da bəzi siyasi pariyalar var idi ki, xalq demokrat kimi onları görürdü və onlar da öndə gedirdilər.  Mixail Saakaşvili isə həmin dövrdə Avropada təhsil almış, Gürcüstana gəlmiş yeni bir gənc siyasi sima idi. Demokratik seçki keçirildi, xalq da onu seçdi. Bu gün demokratik seçki yoxdursa, biz insanların önünə çıxa bilmiriksə, biz proqramımızı və düşüncələrimizi o insanlara çatdıra bilmiriksə, televiziyalar da imkan vermir ki, biz debatlara çıxaq və öz bazamızı göstərək. Belə bir şəraitdə necə deyə bilrsiniz ki, daha güclü sizsiniz, biz güclü deyilik? AXCP və digər siyasi partiyalarda bu gün gücün olmasının tək səbəbi 1992-ci ildə eyni siyasi qurumda olmalarıdır. O siyasi hakimiyyətin dəyişməsi nəticəsində orada olan insanlar, indi buradadırlar və rayon şöbələrindəki insanlar da həmin insanlardırlar. Bu gün həmin rayon şöbələrinə gedin, 1992-ci ildən qalan siyasətçilərdir.

Müxalifətin Pirallahıda niyə rayon şöbələri yoxdur?

 – Yəni sayılı adamlardır və yeni adamlar da yoxdur?

– Bəli, yeni adamlar yoxdur. Yaxşı, yeni adamlar gəlirlərsə, – mən bir dəfə də yazılarımın birində qeyd etmişdim, Xəzər rayonu tərəfdə yeni bir rayon – Pirallahı rayonu yaradıldı, o zaman orada niyə rayon şöbəsi yaratmayıblar? Gedib yaratsınlar da…

– Pirallahıda rayon təşkilat şöbəsi yoxdur?

– Çünki AXC-nin hakimiyyət dönəmində Pirallahı rayonu olmadığı üçün, orada AXC-nin də icra hakimiyyətində, səhiyyə və təhsil şöbələrində adamları olmayıb ki, ora öz adamlarını gətirib qoya bilsinlər. Bu səbəbdən də rayon təşkilatı qurulmayıb. Digər rayon şöbələrində çalışan insanlar da 1992-ci ildə AXC hakmiyyəti dönəmində yerlərə təyin olunan insanlardır. Bir rayon şöbəsi göstərin ki, insanlar ora yeni gəlib, xaricdə oxuyub və ya ölkə daxilində ən yaxşı universitetdə təhsil almış gəncdir ki, gəlib rayon təşkilat şöbəsinin rəhbəri olub. Nəinki rayon şöbələri… Bir rəhbərliyinizə baxın, görün, orada bir pozitiv insan varmı? 11-17 sentyabr mitinqlərinə getdiniz. Liderlərdən başqa çox ciddi çıxış edən, insanları arxasınca aparmağa qadir olan bir gənc lider gördünüzmü? Yoxdur… Və həm bunlar o gənc liderləri yetişdirməməkdə maraqlıdırlar, həm də cəmiyyətə pozitiv mesaj verməkdə maraqlı deyillər…

– Məsələn, 11 sentyabr mitinqində NİDA-çı Ülvi Həsənli çıxış elədi…

– Sizcə onun çıxışı necə idi? Deyin, insanlar qiymətləndirsin.

– Yox, əgər həqiqətən də yetərli deyilsə, burada AXCP rəhbərliyini günahlandırmaq niyə?

– Cəbhənin rəhbərliyi indiyə qədər iki-üç gəncin ismini çəkə bilərmi ki, onları o yetişdirib?

– Əbülfəz Qurbanlı, Seymur Həzi, İlham Hüseyn…

– Seymur Həzi bu gün özünü yetişdirib. Amma siz yaxşı araşdırsanız, görərsiniz ki, orada da kifayət qədər problemlər var. Amma 20 ildə yetişdirdikləri sistemə baxsanız çox azdır. Məsələn, Gürcüstanı götürək. Avropa bizi müqayisə edəndə həm müxalifət deyə bilər ki, kifayət qədər demokratik tarixləri var, həm də iqtidar zatən bunu bizə deyir. Hətta Türkiyəni də götürə bilərsiniz. Bir siyasi partiyaya baxın. Hər bir siyasi təşkilatın siyasi akademiyası olur.

– Siyasi partiyaların çevik və dinamikliyini təmin etmək üçündür.

 23 ildə dəyişiklik edə bilməyənlər

 – Onlar adamları siyasi akademiyada yetişdirirlər və sonra da komandaya daxil edirlər. Siyasi rəhbərlik 5 ildən bir dəyişir. Seçkilər olur, yeni simalar gəlir. Yeni mesajlar verirlər. Amma bu gün o yoxdur.

– 2. Ruslan bəyin tez-tez işlətdiyi, “ənənəvi müxalifət”, “cümhuriyyətçilər”, “sistemdənkənar alternativ qüvvələr” kimi ifadələrdən REAL təmsilçiləri də istifadə edirlər. Bu ritorikanın müəllifliyi kimə məxsusdur? Bu ritorikanı kim kimdən oğurlayıb ?

– Əgər bu gün REAL da alternativ düşüncədə bulunursa, yeni bir üçüncü qüvvənin formalaşmasını istəyirsə, bu, çox alqışlanası bir məsələdir. Bu, ümumiyyətlə bir termindir, bir düşüncədir. Kimsə kimsədən nəsə oğurlaya bilməz ki… Burada da kiminsə müəlliflik hüququ yoxdur ki, kimsə bu termini Azərbaycana gətirib. Mən hər zaman onun tərəfində olmuşam ki, Azərbaycanda siyasi dəyişikliyi prinsiplərinə və düşüncələrinə sadiq olan yeni bir qüvvə edəcək. 23 ildə dəyişiklik edə bilməyənlər, “daha bizə 5 il imkan verin, dəyişiklik edək” – deyə bilməzlər. Zatən 23 ildə kifayət qədər vaxtınız var idi ki, hakimiyyəti dəyişəsiniz.

– Bu sual ətrafında da geniş danışmaq istəyirəm. Məsələn, mən bunu dəfələrlə müxalifətin liderlərindən, sədrlərindən eşitmişəm. Onlar hər dəfə deyirlər ki, “gənclər gəlirlərsə gəlsinlər, biz onlara mane olmuruq ki…” Bu fikrə necə baxırsınız?

– “Gənclər gəlirlərsə gəlsinlər” – demək çox rahatdır. Eynilə “hakimiyyəti dəyişirlərsə dəyişsinlər”,- demək kimi bir şeydir. Amma sən onu etmək üçün bütün institutları və bütün sistemləri dondurmusan. Məsələn, götürək AXCP-ni. Bu gün ana müxalifətə ən iddialı bir partiyadır və özünü ana müxalifət kimi təqdim edir. Gənclər Komitəsi seçkili orqandır, yoxsa təyinatlı orqandır? XXI əsrdir. Əgər biz demokratiyanı təbliğ ediriksə, biz Gənclər Komitəsini təyinatlı edə bilərikmi?

 AXCP-nin Gənclər Komitəsi niyə təyinatlı orqandır?

 – Təyinatlıdır?

– Təyinatlıdır. Konfrans adı ilə keçirilir, amma partiyanın sədri onu təqdim edir. Deməli, rəqabət formalaşmır. Və yaxud da indiyə qədər qurultay keçiriblər. Bir nəfər namizədliyini irəli sürə bilibmi? Çünki insan bilir ki, namizədliyini irəli sürərsə, onun tərəfdaşları tərəfindən artıq ona qarşı lağlağı münasibət yaranacaq. Bizim cəmiyyət çox xoşlayır ki, özü qıraqda dursun, fəaliyyətdə olan hər kəsə ironik, lağlağı yanaşsın. Biz hər kəsə ironik və lağlağı yanaşdığımız üçün bu gündəyik. Və durumumuz da hər kəsə bəllidir. Bu gün Azərbaycan olaraq regionda ən utancverici formada yaşayırıq. Ermənistan, Gürcüstan və hətta İran belə bizdən daha demokratik və daha şəffafdır. Azərbaycan bu qədər biabırçı bir durumdadır. Elə o partiyalar da… Əgər demokratiyanı gətirməyəcəksinizsə, rəqabəti gətirməyəcəksinizsə orada irəli necə çıxmaq olar? Meydan verin, insanlar çıxsın. Məsələn, 18 sentyabra qədər bizi o qədər tanımırdılar. Biz bir prosesə qatıldıq. Referendum məsələsində aktivlik göstərdik və bir siyasi partiya aksiya keçirdi və bizə meydan verdilər. Cəmi 4 dəqiqəlik bir çıxış insanlara nə qədər etki verdi, nə qədər insan müsbət fikirlərini bildirdi. Hətta öz saytları da yazdılar ki, bu çıxış ən yaxşı çıxışlardan biri idi. Məndən də yaxşı çıxış edəcək gəncləri tanıyıram. Sadəcə onlara güvənmək və irəli çəkmək lazımdır. Qazanan onlar olur, o gənclər olmur. Çünki bir lider kimi nə qədər ki, sənin ətrafında ciddi, nüfuzlu gənc lider olacaqsa, sən bir o qədər tez qazanacaqsan. Amma hakimiyyətin yanaşması kimi ətrafında yalnız icraçılar olacaqsa, sən heç bir zaman iqtidarda ola bilməyəcəksən. Müqayisə edin – 2003-2005-ci illəri və 2016-cı ili. Görün, haradan hara gəliblər. Zirvəyə qalxma yoxdur, əksinə enmə var. 2003-2005-ci illərdə daha güclü idilərsə, bu gün daha zəif durumdadırlar. 2020-ci ildə bundan da pis duruma düşəcəklər.

– Elnur bəyin 3-cü sualı: “Gənc siyasi liderliyə başlayanda sələfləriniz Vüqar Bəyturan və Samir Adıgözəllidən xeyir-dua aldınızmı? 90-cı illərin sonlarında onlar da gənc siyasi liderlər idilər”.

– Mən müsahibənin əvvəlində də dedim ki, kimsə özünü lider olaraq təqdim etməsin. Biz ancaq müəyyən bir çevrənin lideri ola bilərik. Mən bizim hərəkata gələn, təşkilatımıza üzv olan və qurultayda məni seçən gənclərin lideriyəm. Mən hər kəsin lideri deyiləm. Düşünürəm ki, Əli bəy də, İsa bəy də öz partiyalarının liderləridir, xalqın liderləri deyillər. Xalqın lideri olmaq demokratik seşkilərdən keçir. Ona görə biz də kimlərinsə lider olub-olmadığını müəyyən edə bilmərik. O ki qaldı Samir Adıgözəlli və Vüqar Bəyturanın prinsip və düşüncələrinə, biz 2009-cu ildən bu günə qədər olduğu müddətdə bu hakimiyyətə diktator demişik, avtoritar demişik və mövqeyimizdən bir addım da olsun, geri çəkilməmişik. Amma çox təəssüf, bizi təyin edənlərə baxırıq ki, ya hakimiyyətin təzyiqindən qorxub geri çəkilənlərdir və yaxud da Turandan, Türküstandan danışan adamlardır. Nəticədə bu ölkənin real problemləri kənarda qalıb.

– Ən nəhayət, Elnur bəyin 4-cü sualını ünvanlayıram. Bu sualları həm də ona görə bu ardıcıllıqla verirəm ki, bu məsələlərdə öz fikirlərinizi də ehtiva edə, açıqlaya biləsiniz. “Qarşıdakı dövrdə siz, Tural Abbaslı və Ağasif Şakiroğlu kimi gənc siyasi liderlərin millətin gələcəyi naminə bir araya gəlməsi mümkündürmü? Belə bir sosial sifarişi hiss edirsinizmi?” Elnur bəyin suallarında açıq sarkazm, ironiya var, amma bu sualları da verməsəm olmur.

– Məncə, Tural bəyin öz siyasi yolu var. Ağasif Şakiroğlu da səhv etmirəmsə, Rəsul Quliyevin Azərbaycandakı təmsilçisidir. Bizim öz yolumuz var. Bizim kiminləsə bir yerdə olmaq düşüncəmiz də yoxdur. Məncə o dostlarımız da çoxdandır ki, öz olllarını seçiblər və öz yolları ilə də gedirlər. Yəqin ki, getdikləri yoldan da məmnundurlar.

– Elnur bəy də onu demək istəyir ki, “millətin gələcəyi naminə lazım gələrsə, bir koalisiya qurarsınızmı?”

– Məncə Elnur bəy AXCP üzvüdür. Məsuliyyət cəhətdən də AXCP xalq qarşısında daha çox məsuliyyətini hiss etməlidir. Çünki illərlə müxalifətdə olan və prezidentliyə iddialı olan bir siyasi qurumdur. Millətin tələbini yerinə yetirib, Cəbhə normal bir koalisiya qura bilərsə, hər kəs də orada ola bilər. Bizim elə bir iddiamız da yoxdur ki, hansısa koalisiyanı quraq.

 Milli Şura birlikdə maraqlı olmadı

 – Niyə siz referendum məsələsində AXCP ilə deyil, Müsavat partiyası ilə bir yerdə hərəkət elədiniz? Boykot məsələsinə görə, yoxsa necə?

– Biz ilkin mərhələdə referendum məsələsində bizim bəyanatımız yayıldı. Bir çox müxalif saytlar və digər saytlar bu bəyanatı yaydılar. Hər kəs siyasi və ideoloji baxışını bir kənara qoyub, bir çətir altında birləşməlidir. Hətta biz orada demişdik ki, artıq burada siyasi partiyalar arasında mübarizə getmir, bu, monarxiya ilə cümhuriyətin davasıdır. Məncə biz burada bir yerdə olmalıyıq. Çünki sabah tarix qarşısında cavab verməli olacağıq. Əli bəylə də görüşdüm. Arif bəylə də görüşdük. Digər siyasi qurumlar var idi ki, onlar da görüşmək istəyirdilər, onlarla da görüşdük. Açıq deyim, Milli Şuranın belə bir düşüncəsi var idi: “Biz varıq, zatən biz bu yolu gedirik, kim istəyirsə, gəlsin bizə qoşulsun.” Birlikdə maraqlı olmadılar. Amma Müsavat daha çox çalışdı – REAL-la görüşdü, bizimlə görüşdü. Daha çox Cəbhə ilə görüşməyə çalışdı ki, bir ortaq birlik yaransın və referenduma bir yerdə gedək. Çox təəssüf ki, o birlik alınmadı. Cəbhənin öz arqumentləri oldu, REAL-ın öz arqumentləri oldu. Biz isə orada səmimiyyət göstərdik ki, biz gedirik. Müsavatın yaratdığı “Respublika” Təşviqat Qrupuna qoşulduq. İmzaları da yığdıq, verdik və orada biz proses başlayanda demişdik ki, sentyabrın 26-na qədər bir yerdəyik – mitinq olsa, bir yerdəyik, icazəsiz piket olsa, orada da bir yerdəyik. İmzalamada, müşahidə etməkdə yenə də bir yerdəyik. Müşahidəçi məsələsində MSK-ya müraciət elədik, çox təəssüf ki, MSK bizim vəsiqələrimizi vermədi. Sənədlərimizi aldı, amma vəsiqələrimizi vermədi. Ona görə də səsverməni müşahidə edə bilmədik. Eynilə Müsavat partiyası da onu yaşadı.Amma mitinqdə də, imzatoplama kampaniyasında da biz bir yerdə olduq. Məncə, indiki bu situasiyada, avqustun ortalarında, 41-42 dərəcə temperaturda 41 min imzanı toplayıb təqdim etmək böyük bir başarı idi və hakimiyyət də əslində gözləmirdi ki, bu qədər imza yığıla bilər. Çünki vaxta 10 gündən bir az artıq vaxt qalmışdı. Yay mövsümü olduğu üçün də nə qədər çalışsan da 4-5 saatdan artıq çalışmaq mümkün deyil. İnsanlar səhər işə gedir, axşam işdən qayıdır. Axşam saat 6-dan axşam 9-a kimi bizə imkan yaranırdı ki, imzaları toplaya bilək. Çünki saat 9-dan sonra heç kəs istirahət etdikləri üçün qapını açmaq istəmirdi. Bu kampaniyada müsavatçı dostlarımız və REAL-çılar da, hər kəs birləşdi və 41 min imzanı toplayıb, MSK-ya təqdim edə bildik. Bu, bir dirənişin olduğunu sübut etdi və bu böyük bir başarı idi.