Tibb elmləri doktoru, professor, Rusiya Təbiət Elmləri Akademiyasının akademiki, epidemiologiya və profilaktik tibb sahəsinin mütəxəssisi İqor Qundarov koronavirusun yeni yaranmadığını, onun 50-ci illərdə araşdırılmağa başlandığını deyib.

Professor Rusiya mətbuatına verdiyi müsahibəsində koronavirus pandemiyası haqqında birmənalı qarşılanmayan fikirlər səsləndirib.

Publika.az professorun müsahibəsini təqdim edir.

- Koronavirus nədir?

- Bu, yeni yaranmış virus deyil, onu 50-ci illərdə öyrənməyə başladılar. Aydınlaşdırdılar ki, koronavirusun müxtəlif növləri var və mürəkkəb quruluşa malikdir. Onun pandemiya olub-olmadığını müəyyən etmək üçün bir nümunə çəkim. 90-cı illərdə hər il qrip virusundan 4-7 milyon insanın xəstələndiyi qeydə alınıb. Sonra xəstələnənlərin sayı azalmağa doğru gedir: 600.000 - 400.000 - 50.000. Bu gedişat 10 ili əhatə edir.

Sadaladığım eyni illərdə sətəlcəmdəm ölümlərə baxsaq, görərik ki, rəqəmlər demək olar ki, sabitdir. Rusiyada hər il sətəlcəmdən 30-35 min insan ölür. Çində isə koronavirusdan 4000-dən çox insan ölüb. Odur ki, iki statistikanı özünüz müqayisə edin. Eyni zamanda, qrip virusunun azalması müşahidə olunur, sətəlcəmin səviyyəsi isə eynidir.

- Koronavirus nə qədər təhlükəlidir? Qrip belə universal çaxnaşma və qorxu yaratmamışdı...

- Psixoloji səviyyədə təsir edir, əgər heç vaxt belə bir hadisə baş verməyibsə, deməli, təhlükə əvvəlkindən daha çoxdur... Digər bir məsələ virusun insanları yoluxdurmaq qabiliyyəti və ölüm sayıdır. Əvvəlki fərqli hadisələri müqayisə etsək, ölüm sayının həddən artıq olmadığı ortaya çıxır. Yoluxucu virus sürətlə yayılır, ancaq ölümcül olması baxımından o qədər də təhlükəli deyil. Başa düşmürəm ki, bu görünməmiş çaxnaşma haradan qaynaqlanır. İtaliyanı götürün. Statistikaya görə, orda hər il təxminən 600.000 insan müxtəlif xəstəliklərdən ölür. Bu rəqəmi 365 günə bölsək, 1700 nəfər edir. Yəni İtaliyada indi ölümlər daha çoxdur? Xeyr, İtaliyada ümumi ölüm nisbəti dəyişməyib.

- Bəs çaxnaşma nədən qaynaqlanır?

- Bəşəriyyət qorxu və pandemiyanı qəbul edib. Koronavirus modelləşdirilməyib, məncə, bu təsadüfən meydana gəlib. Lakin sonra yerli iqtisadi maraqlar ortaya çıxır. Deyirlər ki, Çin Qərb şirkətlərinin, bütün müəssisələrinin düşən səhmlərini alıb. Kimsə vaksin və zərdablarla varlanır. Ancaq pandemiyanın özü, məncə, kortəbii xarakter daşıyır. Hər halda faktlar öz yerində qalır, qorxu bəşəriyyəti başqa bir bəla ilə üzləşdirdi. Bax, bu, təhlükəlidir, insanlar qorxudan ölməyə başlayacaq. Bizim psixikamız belə qurulub. Dəhşətli darıxdırıcı atmosfer immunitetin zəifləməsinə səbəb olur. İmmun sistemi ruhi vəziyyətdən çox asılıdır. Sağlam psixika, pandemik çaxnaşmanın öhdəsindən gəlmək bacarığı - immuniteti gücləndirir. Beləliklə, koronavirus da daxil olmaqla xəstəliyin aradan qaldırılmasına kömək edir. Odur ki, indi şahidi olduğumuz çaxnaşma, şübhəsiz ki, yoluxucu xəstəliklərdən ölüm hallarının artmasına səbəb olacaq.

- Koronavirusla mübarizə üçün yerli səhiyyə sistemi nə qədər hazırdır?

- Mövcud virusun mahiyyətini, çətin vəziyyətdə olan cəmiyyətin davranışını, müəyyən xəstəliklərin baş verməsini peşəkarlıqla izah edən ən yaxşı psixoloqları, psixoterapevtləri profilaktikaya niyə gətirməyək? Bunun əvəzinə insanlar məharətlə “çaxnaşma, psixoz” adlı oyuna daxil olurlar. Nə üçün Roma küçələrində tabutlarla yüklənən hərbi maşınların videoları yayılır? Statistikanı təhlil edərkən, bütün bu dəhşətlərin saxtakarlıq olduğu ortaya çıxır. Bu, artıq yalançı mənzərədir. Vahimə yaratmaq üçün kiminsə marağıdır.

Birinin şüurlu, digərinin də şüursuz maraqları var. Tibbi maskaların istifadəsini götürək. Bunlar, ümumiyyətlə, demək olar ki, faydasızdır, təsiri azdır. Ancaq psixoloji təsirin gücü çox böyükdür. Maskalı üzlər istər-istəməz qorxu yayır.

Təcili yardım həkimi maska ​​ilə koronavirus əleyhinə geyimlərdə gəlir. Niyə? Çünki səhnələşdirmədir. Bir həkim olaraq bildirirəm ki, tibb işçisi mümkün infeksiyaya qarşı xalat istifadə edibsə, hər ziyarətdən sonra onu maşına minmədən xüsusi konteynerə atmalıdır. Onunla maşına minə bilməzsiniz, artıq infeksiyaya uğramısınız, xəstənin yanında olmusunuz, xalatınızdakı virus avtomobilin səthinə yayıla bilər. Moskvada təcili yardıma gün ərzində 11 minə yaxın zəng gəlir. Maşında iki nəfər varsa, onda gündə 22 min xalat lazımdır. Təcili yardımın bu qədər ehtiyat vasitələri haradandır? Həkimləri də oyuna daxil edirlər.

- Bütün bunların fonunda pandemiya nə zaman azalacaq?

- Bir daha deyirəm, bu pandemiyanın olub-olmadığına əmin deyiləm. Çində də virusla mübarizə və məhv edilməsi çox sürətli baş verdi. Bunu bacardılar. Odur ki, üç-dörd aydan sonra azalacağı proqnozunu verə bilərik. Mənim kimi bir çox peşəkar həkim bu fikirdədir ki, koronavirus ölümcül deyil. Bu, kəskin tənəffüs xəstəliyinin tamamilə bayağı yayılmasıdır, prinsipcə əvvəlkindən fərqlənmir.

- Buna baxmayaraq, bütün ölkələrdə fövqəladə sanitariya tədbirləri tətbiq olunur. Yeri gəlmişkən, evdən işləməyə münasibətiniz necədir?

- Lazımsız hesab edirəm. Səhv etdik və çaxnaşmaya qapıldıq. Siyasətçilərin ambisiyaları məni heyrətə gətirir. Niyə belə qərara gəliblər ki, onlar hər şeyi bilirlər. Səhiyyə Nazirliyinin nəzdində, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı ilə eyni olan, dəqiq statistika verən elmi mərkəz olmalıdır. Hətta hökumətə aparıcı virusoloq və epidemioloqların dəvəti ilə araşdırma mərkəzi yaratmağı məsləhət görərdim. İkincisi, alimlər deməlidir ki, qorxmaq lazım deyil, vəziyyət keçmiş epidemiyalardan fərqlənmir. Hay-küyçülər isə müharibə vaxtında olduğu kimi tribunada öz yerlərini tutub.

Təhlükəsizlik tədbirlərinə gəldikdə, onlar əvvəlkilərlə eynidir: evi tez-tez havalandırın, əllərinizi yuyun, əgər xəstə olduğunuzu hiss edirsinizsə, asqırırsınızsa işə getməyin, həkim çağırın. Maska onun üçün lazımdır ki, asqıranda, öskürəndə damcılar ətrafa və başqalarının üstünə düşməsin. Vitamin olaraq Askorbin qəbul edin. Həkim kimi heç bir əlavə səy görmürəm.

- Bəs yaşlı insanları əhatə edən risk qrupları var? Yeri gəlmişkən, həqiqətən bəzi qan qrupları koronavirusa qarşı həssasdır?

- Epidemiya fonunda qan qrupları barədə məlumatım yoxdur. Xüsusi araşdırma tələb olunur, boş fərziyələr yaymaq lazım deyil. Mən belə tədqiqatların aparılması haqqında eşitməmişəm, odur ki, onlara inanmıram. Yaşlıların risk qrupuna gəlincə, İtaliyada hər il 1700 nəfər ölür. Onların 10%-i 90 yaşlı, təxminən 40% -i isə 80 yaşdan yuxarı olanlardır. Orada gənclərin sayı çox azdır. Odur ki, koronavirusun yaşlılara təsir etdiyinə dair heç bir sübutum yoxdur.

- Nazirlər Kabinetinin başçısı Mixail Mişustinin yeni növ koronavirus peyvəndinin 6 variantının sınaqdan keçirilməsi, Federal Tibbi-Bioloji Agentliyin dərmanı bir neçə aydan sonra hazırlayacağı barədə mesajlarını necə qiymətləndirirsiniz?

- Baş nazir gecikib. Peyvənd və ya serum hazırlaya bilərlər. Bunlar fərqlidir. Peyvənd xəstələnməmək üçündür. Serum isə müalicəni asanlaşdırır. Amma pandemiya üç-dörd aya bitəcək. Gələn il fərqli infeksiya olacaq, odur ki, indi görülən işlər faydasızdır. Sonra nə olacağı bilinmir, amma biz indidən peyvənd rəqabətini inkişaf etdiririk.