Eldar İbrahimov: “Heydər Əliyevin əl-ayağına düşüb yalvarırdılar ki, gəl Bakıya”
Bu günlərdə 1993-cü ilin iyun hadisələrindən bəhs edən xeyli yazılar dərc olundu, üstündən xeyli keçməsinə baxmayaraq, bir sıra hallarda səslənən fikirlər sərt reaksiyalar doğurdu, qarşılıqlı ittihamlara səbəb oldu. Heydər Əliyevin Bakıya dəvət olunması və ondan sonra cərəyan edən bəzi məsələlərlə bağlı isə “91-lər”dən biri olan deputat, YAP İdarə Heyətinin üzvü Eldar İbrahimovla danışdıq.
- Eldar müəllim, üstündən 23 il keçəndən sonra Heydər Əliyevin Bakıya dəvət olunmasını necə xatırlayırsınız?
- Mən o zaman Naxçıvandaydım. Ancaq ümummilli lider Heydər Əliyevlə danışdım və iyunun 7-si Bakıya gəldim. Özü də mənə dedi ki, get Bakıya. Biz müəyyən məsələləri bilmək istəyirdik. Yəni ki, görək onun bura gəlməyinə münasibət necədir. Düzdür, təyyarə göndərmişdilər, Heydər Əliyevi dəvət edirdilər. Mən də Bakıya gəldim, müəyyən məsələlərə aydınlıq gətirməyə çalışdım. Sonradan bu barədə Heydər Əliyevlə söhbətlərimiz oldu. 9 iyunda isə Heydər Əliyev təyyarə ilə gəldi. Ancaq Bakıya gələndə onun yanında kimlərin olduğu mənim xatirimdə deyil. Biz Heydər Əliyevi aeroportda, yüksək səviyyədə qarşıladıq, ondan sonra Əbülfəz Elçibəylə görüşə getdi.
- Qarşılanma mərasimində daha kimlər var idi?
- Qarşılayanların içində bizim partiyadan Rəfael Allahverdiyev var idi. Heydər Əliyevin təhlükəsizliyini təmin edən adam Mahir Cavadov idi. Hətta məni də buraxmırdılar, yadımdadır, Rəfael gəldi ki, neynirsiniz, bu, Eldar İbrahimovdur. Sonra özü də tanıdı, buraxdılar, qarşılanmada iştirak etdim. Etibar Qazıbəyov da ordaydı. Çox adam var idi, ancaq adları elə də xatırlamıram.
- Demək, təyyarə iki gün ərzində Naxçıvanda gözlədi...
- Təyyarə iyunun 6-da getmişdi. 7-si gecəyarısı, hardasa 2-3-ün yarısında zəng etdim, Heydər Əliyevlə danışdım, dedim bəs filan məsələlərlə bağlı Bakıya getmək istəyirəm. O da dedi ki, get, əlaqə saxlayarıq. Sonrasını mən bilmirəm.
- Demək, üç gün ərzində Bakıya gəlməklə bağlı ciddi tərəddüdlər, ehtiyatlanmalar olub?
- Bəli. Bütün məsələlər müzakirə olunub. Heydər Əliyev özü dünyagörmüş adam idi, böyük siyasətçiydi və bu işləri hamıdan yaxşı bilirdi. Orda hər şeyi ehtimal etmək olardı ki, təyyarə göndərilib, amma təyyarə qayıdanda onun taleyi necə olacaq. Bu mənada hər şey nəzərdə tutulurdu, götür-qoy edilirdi.
- Necə bilirsiniz, Elçibəy Heydər Əliyevi hakimiyyətə dəvət edəndə hansısa başqa dövlətlərlə razılaşma aparılmışdımı, yaxud məsələ müzakirə edilmişdimi? Yaxud Heydər Əliyev hansısa xarici ölkədən özünə təhlükə görürdümü?
- Hər şey ola bilərdi. Mən onu dəqiq deyə bilmərəm ki, nə fikir var idi, nə yox idi. Ancaq mən hətta 18 may 1992-ci ildə Heydər Əliyevin Ali Sovetə namizədliyini irəli sürəndə orada “9 ölkə ilə danışmışıq, Dağlıq Qarabağı azad edəcəyik” kimi fikirlər səsləndirilirdi. Təbii ki, bunlar hakimiyyətə gəlmək üçün boş fikirlər idi.
- Ancaq Elçibəy Heydər Əliyevlə əməkdaşlıq təşəbbüsü ilə çıxış etdi və bu, hətta hakimiyyətin kursunu müdafiə edən bəzi şəxslər tərəfindən də təqdir olunur.
- Bəli, o vaxt Elçibəy özü danışdı. Bundan başqa, eşitdiyimə görə, İsa Qəmbər, Pənah Hüseyn də danışıb, Heydər Əliyev dəvət olunub. Çünki ağır, gərgin vəziyyət idi, ölkə qarışmışdı. Ona görə dəvət etdilər. 24 oktyabrda Naxçıvanda dövlət çevrilişi etmək istəyən insanlar sonradan Heydər Əliyevin əl-ayağına düşüb yalvarırdılar ki, gəl Bakıya, bizə kömək elə, vəziyyətdən çıxaq.
|
“Heydər Əliyevin Elçibəyə şəxsi münasibəti barədə bir söz deyə bilmərəm, bu barədə danışmamışdıq”
|
- Ancaq Heydər Əliyevi Bakıya dəvət edəndən sonra Elçibəyin Bakını tərk etməsinin səbəblərindən hələ də danışılır. Necə bilirsiniz, sirlər tam açılıbmı, yoxsa hələ bilmədiklərimiz var?
- Sirlər yəqin ki, açılmayıb. Çünki o sirləri açmaq çox çətin məsələdir. Hərə bir fərziyə söyləyə bilər, amma hər deyilən həqiqət deyil. Bir dəfə ulu öndər Heydər Əliyevlə söhbət edirdik... Çox söhbətlərimiz olub. Moskvada birgə işlədiyi yoldaşlarından, Bakıda, 1-ci katib olduğu dövrdəki işçilərindən çox danışırdı, gileylənirdi. Bir dəfə də mənə qayıtdı dedi ki, Eldar, ürəyimdə o qədər sirlər var ki, bunlar mənimlə o dünyaya gedəcək. İndi bunlar sirdir. Belə məsələlər hər bir adamın ürəyində gedir. Mənim də ulu öndərlə bağlı o qədər danışmadığım sirlər var ki, yəqin bunlar da mənim ürəyimdə özümlə o dünyaya gedəcək. Bunlar açıqlanası, deyiləsi söhbətlər deyil. Deyilə bilər, ancaq hərə bir reaksiya verəcək. Təsdiqi üçün şahid lazımdır. O danışıqlarda isə şahidlər olmayıb. Yəni elə işlər var ki, şahidsiz gedir, amma çox vacib məqamlardır, amma dövlətçilik yolunda çox vacib məqamlardır.
- Bu mənada demək olarmı ki, Heydər Əliyevlə Əbülfəz Elçibəy arasındakı son görüşdəki söhbət də sona qədər açılmadı?
- Yox, açılmadı. Bəlkə kimsə detalları bilir, amma mən bilmirəm.
- Qardaşı Almurad Əliyev də demişdi ki, Elçibəyin Heydər Əliyevə ilk türk Siyasi Büro üzvü kimi böyük simpatiyası olub. Hətta otağında onun portreti olub. Bəs Heydər Əliyevin Əbülfəz bəyə münasibəti necə idi?
- Mən də bu barədə eşitmişəm. Amma görmədiyim şeyi havadan danışmağım düz olmaz. Mən reallığa söykənən və reallığı sevən adamam, elə-belə, utopiya ilə danışmaq istəmirəm. Əlbəttə, hələ, Heydər Əliyev “KQB”də işləyəndə Əbülfəz Elçibəy universitetdə çalışırdı, onda onu tuturdular, Heydər Əliyev ona kömək edib, həbsinə imkan verməyib. Yəni belə şeylər olub. Lakin Heydər Əliyevin Elçibəyə şəxsi münasibəti barədə bir söz deyə bilmərəm, bu barədə danışmamışdıq.
- Eldar bəy, bəzən belə fikirlər səslənir ki, bu iki şəxs əl-ələ verib birgə işləsəydi, Azərbaycan bir sıra fəlakətlərdən xilas olar, ərazilərimizin böyük hissəsi işğal olunmazdı, daha mükəmməl cəmiyyət qurmaq olardı. Razılaşırsınız?
- Bilirsiniz, Əbülfəz Elçibəy idarə olunan adam idi, Heydər Əliyevsə idarə edən. Əbülfəz Elçibəy dövlətçilikdə təcrübəsi olmayan adam idi. 13 ayda bu, açıq-aydın göründü. Buna qiymət vermək çox çətindir. Bizim siyasətçilərimiz hərəsi bir fərziyə ilə danışır. Amma bu məsələlərin hər birinin arxasında müəyyən məqamlar var axı. Mən bilmədiyim şeylər haqqında danışmaq istəmirəm.
|
“O, bir dəfə də mənə dedi ki, Eldar, ürəyimdə o qədər sirlər var ki, bunlar mənimlə o dünyaya gedəcək”
|
- Amma bildiyiniz məsələləri də axıra qədər danışmırsınız...
- Bəli, bildiyim şeylərin də bəzilərini sonadək danışmamışam. Çünki hərə bir cür baxar, xeyir gətirməz.
- Vaxtilə deyirdilər ki, “KQB” arxivləri açılsa, ölkədə fəlakətli vəziyyət yaranar. Demək olarmı ki, 93-cü il sirləri də arzuolunmaz vəziyyətlərə gətirib çıxarar?
- Yox, elə də çox məsələlər yoxdur. Bəzilərindən yuxarıda danışdıq. Biz müxalifətdə olan YAP idik, əlbəttə, bizim də məqsədimiz o idi ki, hakimiyyətə gələk. Bu yolda da iş aparırdıq. Onlar da hakimiyyətə necə gəldi, bunu hamı bilir. İndi bu, həyatdır da. Hərənin bir yolu var. Təbii ki, mən də hərdən düşünürəm ki, bəlkə Heydər Əliyevlə Əbülfəz Elçibəyin münasibətləri alınardı, ölkədə bir iş görmək üçün əməkdaşlığı baş tuta bilərdı. Amma dərindən düşünəndə belə qənaətə gəlirəm ki, onlar ayrı-ayrı adamlar idilər və fikirləri üst-üstə düşə bilməzdi. Heydər Əliyev böyük adam idi.
O, çox səbirli adam idi, hər şeyə dözə bilərdi. Amma yəqin Əbülfəz Elçibəy özü də gördü ki, 1 illik hakimiyyəti dövründə bir şey edə bilmədilər, torpaqlar işğal olundu, Azərbaycan qırx arşın quyunun dibinə düşdü. Bəlkə ona görə də düz elədi ki, Kələkiyə getdi, sonra da vəzifəyə qayıtmadı.
