AzTV-də milyonlar HARA VƏ NƏYƏ XƏRCLƏNİR?
“Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin qeyri-şəffaf fəaliyyətinə dair müzakirələr aktualdır. Hesablama Palatasının bu günlərdə apardığı yoxlamalarda qeyd olunur ki, nəzarət tədbirləri nəticəsində AzTV-nin bir sıra nöqsanlara yol verdiyi aşkarlanıb. Bu nöqsanlar bəlkə də QSC rəhbərliyi üçün təhlükəsiz ötüşüb, amma aparılan tenderlər, alqı-satqı əməliyyatları, təmir-tikinti işləri, büdcə pullarının xərclənməsi zamanı yol verilən şişirtmələr barədə yazılanlar mətbuat səhifələrindən düşmür. Necə deyərlər, “cidanı çuvalda gizlətmək olmur”.
“Bizim yol” qəzetinin 11 mart 2016-cı il tarixi sayında “AzTV-yə ayrılmış milyonlar necə xərclənib?” başlıqlı yazıda Satınalmalar üzrə Dövlət Agentliyinin müsabiqə reyestrləri bazasına istinadən verilən hesabatda 2010-cu ildən 2015-ci ilin ilk 6 ayında səhmləri 100% dövlətdə olan QSC-nin müxtəlif tenderləri üzrə işlənmiş məlumatlar yer alıb. Məqalədən görünür ki, dövlət televiziyasının büdcəsinin bir hissəsi üzrə keçirilən tenderlər barədə məlumat yoxdur, bəzi məsrəflər hər il təkrarlanır, qalib şirkətlərin adı isə dəyişməz qalır. Həmin məlumatlara əsasən təqribi hesablamalar aparsaq, 5 il ərzində QSC üçün 50 milyon manatdan çox vəsaitin ayrıldığı məlum olur.
Sorğu: “AzTV-yə baxırsınızmı?”
Amma seyrçi heç də bu qədər vəsait xərclənən televiziyanın keyfiyyətli verilişlər nümayiş etdirməsini demir. Xeber365.com saytı “Azərbaycan televiziyasına baxırsınızmı” sualı ilə izləyicilər arasında sorğu keçirib.
Materialdan və apardığımız müşahidələrdən, fərdi sorğularımızdan da belə məlum olur ki, AzTV-dən nümayiş edilənlər tamaşaçıları qane etmir. Doğrudur, digər telekanalların əksər proqramlarından da əhalinin ağızdolusu razılığı yoxdur. Lakin dövlət büdcəsindən ildə milyonlarla vəsait ayrılan bir televiziyanın izləyicisi büdcəsi 15-20 min manat olan ciddi bir saytın izləyicisindən dəfələrlə azdırsa, o zaman tamaşaçılar ittiham etməkdə belə haqlı sayıla bilərlər.
AzTV sədri Arif Alışanov uzun illər idi ki, mediada tənqid olunsa da, bu tənqidlərə reaksiya vermirdi. Amma nədənsə tanınmış televiziya tənqidçisi, professor Qulu Məhərrəmlinin AzTV-nin 60 illiyinə dair fəaliyyətini qiymətləndirməsində sədrin fəaliyyətinə tənqidi yanaşmasına A.Alışanov kəskin reaksiya verdi. Telejurnalisti məhkəməyə verib ona cinayət işi açdırmağa çalışan A.Alışanov, həm də ondan 100 min manat cərimə istəyir. Bəzi məlumatlara görə, AzTV sədrinin aqressiv davranışının arxasında ictimaiyyətin diqqətini telekanaldakı maliyyə pozuntularından yayındırmaq cəhdi dayanır.
Tükənməyən təmirdən kimlər faydalanır?
Elə müəssisə rəhbərləri var ki, təmir onların ən çox xoşladığı işdir. AzTV-nin fəaliyyətinə dair rəqəmlərdə ifadə olunan faktlar bu müəssisənin rəhbərliyi haqqında da belə qənaət yaradır. Rəqəmlər göstərir ki, hər il nəsə təmir olunur və bu işə də xeyli maliyyə yönəldilir. Məsələn, 2011-ci ildə AzTV-də əsaslı təmirə (“Selva” MMC, “Sənaye və Mülki tikinti-E-93” MMC) 570 312 manat xərclənib. Yəni yarım milyon manatdan çox. 2012-ci ildə cari təmir işlərinə (“Selva” MMC) 295 453 manat xərclənib. QSC-nin mühafizə şöbəsinin inzibati binasında hər il aparılan təmir işləri 15 022 manata başa gəlib (“Az İmpuls” MMC).
290 min manatlıq asfalt
2013-cü ildə AzTV QSC-nin ərazisində asfalt örtüyünün düzəldilməsinə 290 000 manat (podratçının adı yoxdur) xərclənib.
Sonuncu rəqəmə dair tikinti mütəxəssislərindən birindən rəy almağa çalışdıq. Bildirdi ki, asfaltlanmış sahənin neçə kvadratmetr ərazini əhatə etməsi haqqında məlumat olmadan bu rəqəmi şərh etmək çətindir, amma bu qədər vəsaitlə bir şəhərin ərazisini də asfaltlamaq mümkündür. Amma asfaltlama işi üçün keyfiyyəti və qiyməti yüksək olan materialdan istifadə edilərsə, ola bilsin, az bir sahəyə də bu məbləğdə vəsait xərclənsin, bu sifarişçi ilə icraçı arasında aparılan “razılaşma”dan asılıdır: “Asfalt örüyünə xərclənmiş vəsaitin təyinatı da göstərilməlidir. Asfaltın qalınlığı, istifadə edilən materialın standartı və sair. Bunu isə açıqlamağa yalnız şəffaf fəaliyyət göstərən qurum maraqlı ola bilər”.
AzTV-də işləyən bir əməkdaş bildirir ki, QSC-nin 4 kiçik meydançası, uzunluğu 600 metrdən çox olmayan qısa, daxili yolları var. Belədə 290 min manat görəsən, hansı materialda asfalta xərclənib?!
AzTV-də maaşlar ləğv edilib
QSC əməkdaşı onu da dedi ki, AzTV qonorar və mükafat fondunun çox cüzi hissəsini əməkdaşlara ayırır. Maaşlar ləğv edilib. Qonorar sisteminə keçilib: “Devalvasiyadan sonra qonorar yarıbayarı azaldılıb. İşçilər ayda 100-150 manat qonorara işləyirlər. Əməkhaqqı fondu ilə real ödəmədə ciddi uyğunsuzluq var. Hansı əsasla TV-nin simasını yaradanlara çox rəmzi, sədrin yaxınlarına isə qat-qat çox pul ödənilir? Sədr burada da tamaşaçı maraqlarını deyil, özünün hakimiyyətdə qalma maraqlarını önə çəkmirmi? Hər il xaricdən pulla yeni-yeni filmlər alınır.
Dublyajına xərc çəkilir. Filmlərin lisenziya müddəti bitdikdən sonra qondarma təşkilatların vasitəsi ilə yenidən saxta lisenziyalar alınır. Filmlərin alınmasına və dublyajına guya təzədən xərc çəkildiyi sənədləşdirilir, əzlində isə həmin pullar mənimsənilir. Bəzən bir film bu yolla dəfələrlə “lisenziyalaşdırılır”. İş qabiliyyəti çoxdan məhdudlaşan Siyavuş Məmmədovun həmin qurumda saxlanılması da, yəqin ki, “ev bizim, sir bizim!” prinsipinə xidmət edir”.
Tamaşaçı bər-bəzək yox, keyfiyyət axtarır
Rəqəmlərə və əldə etdiyimiz məlumata görə, əvvəllər QSC-də cari təmir və abadlıq işlərinə xeyli vəsait sərf olunsa da, az müddət keçməsinə baxmayaraq, 2014-cü ildə 197 000 manatlıq iş təkrar görülüb (“Sənaye və Mülki tikinti E-93”). 2015-ci iln 6 ayı ərzində mühafizə şöbəsində təmirə 35 006 manat, həmin müddət ərzində cari təmir və abadlıq işlərinə 68 510 manat pul xərclənib (“Bizim yol” qəzeti, 11 mart 2016-cı il “AzTV-yə ayrılmış milyonlar necə xərclənib”).
Bu rəqəmlər göstərir ki, AzTV-də təmirin intensivliyinə və həcminə verilişlərin keyfiyyyətinin yaxşılaşdırılmasından qat-qat çox pul sərf olunur. Bəs bu “səxavət”in mənbəyi hardan qaynaqlanır? Tamaşaçını binanın bər-bəzəyi yox, verilişlərin keyfiyyəti maraqlandırdığından ən böyük vəsait də bu məqsəd üçün ayrılmalı deyilmi?
Nə alır, kimdən alır, neçəyə alır?
2013-cü ildə avadanlıqlar, inventar, təmir, abadlıq, dəftərxana ləvazimatı, təsərrüfat malları, ərzaq və sairə 682 131 manat pul xərclənib. 2014-cü ildə inventar və təsərrüfat mallarına yenə 287 154 manat pul verilib. 2015-ci ilin 6 ayı ərzində dəftərxana ləvazimatına 24 205 manat xərclənib. Görəsən, niyə qurum son illər bu sahələrə xüsusi diqqət göstərməyə başlayıb, birdən-birə 52 961 manatlıq dəftərxana ləvazimatı, 47 700 manata çap məhsulu almağa nədən belə ciddi ehtiyac duyub? Alınan avadanlıqların sayının ilbəil artdığı göstərilsə də, sığorta məbləğində dəyişiklik yoxdur. Avadanlıqların qısa müddətdə köhnəlmə və ya sıradan çıxma ehtimalı da aşağıdır.
Mühasibatlıq fəndləri...
TV texnikası üzrə mütxəsəssilərdən biri bildirir ki, bahalı avadanlıqların “sıradan çıxması”nın bəzi biclikləri var ki, mühasibatlıq fəndlərini bilənlər, bunu asanlıqla tətbiq edir: “Yeni alınan avadanlıq hər il öz dəyərini get-gedə itirir. Hər il 10 faiz dəyərini itirsə, 5 ildən sonra o artıq yararsız avadanlıq siyahısına salınır. Məsələn, bir “videoqolovka”nın işləməsi 3 min saatdır, amma bizimkilər onu 9 min saat işlədir. Sənəddə qeyd edilir ki, 3 min saatdan sonra bu avadanlıq yeniləndi. Faktiki isə yenilənmir və bu da işin keyfiyyətinə əlbəttə, pis təsir edir.
Azərbaycanın bəzi televiziyalarında bu və buna oxşar faktlar var. Xaricdən alınan texnikanın adı o ölkənin, içi, detalları isə Çininki olur. Əksər televiziyaların ən böyük qazanclarından biri elə bununla bağlıdır. Yaxud köhnə avadanlıq təzə adına alınır və otaqlara yerləşdirilir. Əvvəllər Azərbaycanda müxtəlif şirkətlərin, məsələn, “SONY” firmasının nümayəndəliyi vardı. Hansısa bir texnika xaricdən alınmırdı, həmin nümayəndəlik vasitəsilə alınırdı. O şirkət də Azərbaycanda fəaliyyəti dayandıranda, bu işin heç bir məsuliyyəti qalmırdı. Yaxud ən ucuz avadanlıqlar Yeni Zelandiyadan almaq mümkün idi, oradan alınırdı. Odur ki, çətinə düşən kimi texnikanın keyfiyyətsizliyi üzə çıxır, görülən iş də, təbii ki, üz qaraldır. Neçə dəfə ən əhəmiyyətli çəkilişlərdə belə texnika onu işlədənləri pis vəziyyətdə qoyub. Çəkilişlər digər televiziyaların avadanlığı ilə həyata keçirilib. Burada videokaset alışı ilə bağlı məsələdən ayrıca danışmaq lazım gəlir. Bütün dünya kasetsiz kameralarla işləyir, rəqəmli yayıma keçməyi məqsəd qoyan AzTV isə ildən-ilə kaset alışını artırır. Bir ildə kasetə 557 000 manat ayırması (mövcud qiymətlərlə günə təxminən 82 kaset düşür) görəsən, hansı mətləblərdən xəbər verir?”
3 ildə yarım milyonluq kompüter avadanlığı alınıb
Hesabatda kompüter avadanlıqları ilə bağlı məlumat da yer alıb. Belə ki, 2011-ci ildə 291 766 manat ("Pixar" MMC), 2012-ci ildə 77 408 manat, 2015-ci ilin ilk 6 ayında əvvəlki illərdə alınmasına baxmayaraq, yenə 79 772 manatlıq ("Pixar" MMC) kompüter avadanlığı alınıb.
TV texnikası üzrə mütəxəssis isə bildirir ki, bu cür komputer avadanlığının 3 televisiyası olan QSC üçün alınması real görünsə də, verilişlərin aşağı keyfiyyət dərəcəsi yüksək texnikanın olmasından xəbər vermir: “Əgər o qiymətə 3 il ərzində kompüter avadanlığı aılınırsa, gərəkdi ki, kompüter qrafikası ilə real olmayan hadisələr, məsələn, adam maşından düşür parça-parça olur, yaxud maşın darmadağın edilir, belə səhnələri yaratmaq mümkün olsın. Yəni çəkilişdə alınmayan hadisələri bu texnika ilə almaq mümkündür. Ola bilər ki, elə texnika alınıb. Amma bunun üçün keyfiyyətli senari, rejissor, operatot işi də ortalığa qoyulmalıdır. Amma bu keyfiyyətdə veriliş yoxdur axı”.
Hazır verilişlərin reklam xərcini alır və efirə buraxır
Həmsöhbətimiz onu da bildirdi ki, bəzi irihəcmli layihələr var ki, onların AzTV-yə aidiyyəti yoxdur: “Məsələn, “Mən azərbaycanlıyam”, “Müasir Azərbaycan gəncliyi” verilişlərini Gənclər və İdman Nazirliyi maliyyələşdirir. “Dostluq” kinoteatrında hazırlanır, AzTV-nin studiyasında yox. Ümumiyyətlə, az verilişlər var ki, bu studiyada hazırlanır, əksəri başqa yerlərdən hazır gəlir, AzTV reklam xərcini alır və efirə çıxarır”.
Sənədlərə görə, Avropa oyunları Evro-2015 tok-şousunun dekorasiya elementlərinə 49 737 manat, “Bizim planet” verilişi üçün bədii tərtibat mallarına 40 828 manat, “Gündəlik” verilişinin dekorasiyasına 100 252 manat (“Sənaye və Mülki tikinti E-93”) pul xərclənib.
Dünya teleməkanı az vəsaitlə zəngin dekorasiya qurur
TV texnikası üzrə mütəxəssi deyir ki, bu qədər vəsaitin reallıqda dekorasiyaya xərclənməsi açıq-aşkar şübhə doğurur: “Dünya teleməkanında get-gedə daha az vəsaitlə daha zəngin dekorasiya qurmağa meylin artdığı halda, dövlətin pulunun sağa-sola səpilməsi nə dərəcədə məntiqlidir? “Bizim planet” verilişinə o qədər vəsait xərclənsəydi, yaddaqalan bir proqram olardı. Mən bilmirəm, belə veriliş gedir, ya yox. AzTV sədrindən soruşan lazımdır ki, niyə futbol yarışlarının, olimpiadaların alınması vasitəçi təşkilatlar tərəfindən şişirdilmiş qiymətə alınır. Axı sədr, ən azı, maliyyəçidir. Kim də bilməsə, televiziya maliyyə bazarında 30 ilə yaxın işləyən şəxs real qiymətlə şişirdilmiş qiymətin fərqini hamıdan yaxşı bilməlidir”.
Yazıda səslənən suallarla əlaqədar AzTV-nin mətbuat xidməti ilə əlaqə saxlamaq cəhdimiz baş tutmadı.
İqtisadçı: “Faktlar üzrə araşdırmaya başlamalıdırlar”
İqtisadçı Zöhrab İsmayıl bildirir ki, “AzTV-yə ayrılmış milyonlar necə xərclənib?” başlıqlı yazıyla o da tanışdır. Məqalədə göstərilən fktlar çox maraqlıdır və tenderlərin əksəriyyətində xərclərin dəfələrlə şişirildiyi aşkar görünür: “Düşünürəm ki, Hesablama Palatası və hüquq-mühafizə orqanları bu faktlar üzrə araşdırmaya başlamalıdırlar”.(Hurriyyet.org)
