“Rusiya yaxın zamanlarda ayaq üstə dura biləcək. Bu, iqtisadi sahədə də özünü göstərəcək. Nəzərə almaq lazımdır ki, Rusiya və Çinin ortaq iqtisadi maraqları çoxdur. Eyni zamanda, Rusiyanın Hindistanla münasibətləri normaldır. Dünyada artıq üç güc var: ABŞ, Avropa və Asiya”.

Politoloq Cümşüd Nuriyev belə düşünür. "AzerTaym.az" onun Teleqraf.com-a müsahibəsini təqdim edir:

– Rusiyada konstitusiya dəyişdirildi. Referendum Prezident Putinin istədiyi nəticə ilə başa çatdı. Sizcə, bu dəyişikliklər onun şəxsi maraqlarına xidmət edir, yoxsa iddia etdiyi kimi Rusiyanın təhlükəsizliyinə?

– Putin öz maraqlarına uyğun olaraq konstitusiyanı dəyişdirdi. Burada daha çox Putinin şəxsi maraqlarını önə çəkirlər ki, guya o, yenidən seçilmək üçün belə bir addım atıb. Amma yenidən seçilmək Putin üçün çətin məsələ deyil. Çünki baş nazir olub yenidən qayıda bilərdi. Sistemi elə qurub ki, ətrafındakıların hamısı təhlükəsizlik orqanlarının işçiləridir, buna görə də kimsə Putinin iradəsindən kənara addım ata bilməz. Amma burada Putinin bir neçə məqsədi vardı.

Birincisi, Putin ilk dəfə olaraq konstitusiyada yeni bir maddə gündəmə gətirdi. Beynəlxalq normalara görə, istənilən dövlət qoşulduğu beynəlxalq təşkilatın qanunlarını, qayda və prinsiplərini qəbul edir, bunu öz ölkəsinin hüdudları daxilində olan qanunlardan üstün tutur. Putin ilk növbədə bunu sındırdı. Konstitusiyaya edilən dəyişikliklərdə göstərilir ki, Rusiyanın qanunları beynəlxalq qanunların üstündədir. Putin birmənalı şəkildə dünyaya bəyan etdi ki, Rusiya dünya qanunlarının üstündə duran bir dövlətdir, o da bu dövlətin başçısıdır.

İkincisi, daxildə demokratiya görüntüsü yaratsa da, mərkəzəqaçma federasiyasını gücləndirdi.

Üçüncüsü, SSRİ-yə oxşar bir dövlətin yaradılması məsələsini gündəmə gətirdi. Bundan başqa, Putin bununla Rusiyanın təkcə fövqəl dövlət olmasını deyil, həm də fövqəl hərbi qüdrətli bir güc olmasını gündəmə gətirir. Yeni dəyişikliklərlə Rusiya demokratiyadan daha çox diktaturaya meyl edir. Eyni zamanda, diktatura qanunlarının daha imperativ, daha güclü olduğunu önə çəkir. Yəni Putin öz xəyalında canlandırdığı güclü Rusiyanı yaratmaq üçün konstitusiyanı da bu şəkildə dəyişdirdi. Bayaq bu xəyali konstitusiya Putinin dilində idisə, indi rəsmi sənəd formasındadır. Bu, onun xəyallarını həyata keçirmək üçün əsas istinad nöqtəsi olacaq.

Putin özü və Rusiya üçün nəyi arzu edirdisə, hamısını həyata keçirir – həm siyasi, həm hüquqi, həm hərbi, həm də ideoloji sahədə, eyni zamanda beynəlxalq münasibətlərdə. Çoxşaxəli bir konstitusiya tərtib etdi. Bu çox güclü və Rusiyanı həddən artıq müdafiə edə bir konstitusiyadır.

– Bəs bu dəyişikliklər Rusiyaya nə vəd edir?

– Əslində sual budur ki, bu, Putin üçün nə vəd edir? Rusiyada hərbi müxalifət yoxdur, siyasi müxalifətin hamısı da parlament müstəvisindədir. Yəni Rusiyanın bu çərçivədən kənarda müxalifəti yoxdur. Rusiyada küçə psixologiyasında müxalifət olmadığına görə seçkilər eyni cür keçirilir. Stalin demiş, burada kimin seçilməsi yox, kimin sayması əsasdır. Başqa sözlə, Rusiyada qeyri-adi hadisələrin olacağı inandırıcı görünmür. Həm də Rusiyanın ağıllı müxalifəti var, ruslar qanunları sevdiklərinə görə, orada birinci dövlət, sonra şəxsi maraqlar gəlir. Buna görə də Rusiyada nəyinsə dəyişəcəyinə inanmıram. İndiki halda Rusiya iqtisadi cəhətdən zəif olsa da, həddən artıq aqressiv bir dövlətdir. Lenin 1919-cu ildə yazırdı ki, Rusiya o vaxt böyüməyə başlayır ki, orada şovinizm baş qaldırır. Ruslar uçurumun kənarından qayıtmağı bacaran xalqdır. Rusiya bu konstitusiyanı qəbul etməklə bu uçurumun kənarından qayıtdı.

Hesab edirəm ki, Rusiya yaxın zamanlarda ayaq üstə dura biləcək. Bu, iqtisadi sahədə də özünü göstərəcək. Nəzərə almaq lazımdır ki, Rusiya və Çinin ortaq iqtisadi maraqları çoxdur. Eyni zamanda, Rusiyanın Hindistanla münasibətləri normaldır. Dünyada artıq üç güc var: ABŞ, Avropa və Asiya. Üçüncü gücün həm insan, həm iqtisadi, həm də siyasi potensialı böyükdür. Təsadüfi deyil ki, son 20-25 əsr ərzində dağılmayan yeganə imperiya var: Çin İmperiyası. O, hələ də mövcuddur. Yəni Rusiya hələ ki, öz maraqlarına uyğun olaraq hərəkət edə bilir. Öz marağında olan dövlətləri bu çərçivədə saxlamağı bacarır. Azərbaycanın da ən böyük faciəsi budur ki, Rusiya bizim qonşumuzdur.

– Referendumdan sonra konstitusiyada “Rusiya SSRİ-nin varisidir” düzəlişi ediləcək. Bura qədər isə Rusiya özünü “SSRİ-nin davamçısı” adlandırırdı. Bu, hansı mənanı kəsb edir, arxasında hansı məqamlar durur?

– Əslində Rusiya hələ SSRİ dağılanda özünü onun siyasi varisi elan etdi. Rusiya SSRİ-yə daxil olan respublikaların, o cümlədən Azərbaycanın xarici borclarının ödənilməsini öz üzərinə götürdü. Əksinə o vaxt təcrübəsizliyimizdən istifadə etdilər, sonradan məlum oldu ki, bizi 118 milyon dollar aldadıblar. Yəni ruslar əvvəldən SSSR-nin varisi olduqlarını deyirdilər. Artıq müəyyən ediblər ki, Sank-Peterburq paytaxt olacaq. Dünyanı Dərin Dövlət idarə edir. Pandemiya da göstərdi ki, yeni dünya düzəni formalaşacaq. Yeni sistemdə Rusiyanın öz yeri var. Biz istəsək də, istəməsək də Rusiya bu missiyanı yerinə yetirmək məcburiyyətindədir. Yəni SSRİ-nin bərpa olunma ehtimalı çox yüksəkdir. Bir sıra Qərb mənbələrində bu, 2024-cü ilin sentyabrına planlaşdırılır. Amma bu tarixi 2021-ci ilə keçirmək məsələsi gündəmə gəlib. Buna görə də, ayrı-ayrı respublikalarda təlatümlərin olacağını gözləyirəm.