Azərbaycanda onkoloji xəstəliklərin sayı artıb. 2011-ci ildə əhalinin hər 100 min nəfəri arasında onkoloji xəstəliklərlə xəstələnmənin göstəricisi 95,8 nəfər olub.
2012-ci ildə bu rəqəm 94,2-yə, 2013-cü ildə 97,5-ə, 2014-cü ildə 101,4-ə çatıb. 2015-ci ildə isə Azərbaycanda əhalinin hər 100 min nəfəri arasında onkoloji xəstəliklərlə xəstələnmənin göstəricisi 106,9 nəfər olub. Ötən il isə bu rəqəm bir qədər yüksəlib və əhalinin hər 100 min nəfərindən 108,5-də onkoloji xəstəlik olub. Bir sözlə, onkoloji xəstəliklər 5 ilə 10 faizdən çox artıb.
Ümumiyyətlə, araşdırmalar göstərir ki, hər il dünyada 12 milyon insan bu xəstəliyə tutulur və onlardan 7 milyonu ölür. Dünya Xərçəng Araşdırma Fondu ehtimal edir ki, 2050-ci ildə dünyanın 24 milyon insanında xərçəng xəstəliyi meydana gələcək, nəticədə 16 milyon insan dünyasını dəyişəcək. Pəhrizə diqqət yetirilməsi, idmanla məşğul olmaq bu halların sayını dörddə bir dəfə azalda bilər. Təbii ki, bu xəstəliklərin artmasına səbəb ətraf mühitdə baş verən ən xırda detallar belə ola bilər. Keyfiyyətsiz və konservləşdirilmiş qidalar, hava, su bütün bu amillər xərçəng xəstəliyinin yaranmasına, inkişafına səbəb olur.
Tibb elmləri doktoru, professor Adil Qeybulla musavat.com-a açıqlamasında yalnız Azərbaycanda deyil, bütün dünyada xərçəng xəstələrinin sayının artmaqda olduğunu deyib:
“Bütün dünyada onkoloji xəstəliklər artmaqdadır. Afrika ölkələrində bu dinamika daha yüksəkdir, nəinki inkişaf etmiş ölkələrdə. Amma bunun səbəbləri müxtəlifdir.
Birinci və ən ciddi amil ekoloji səbəblərdir. Yəni insanların ekoloji ətraf mühitin çirklənməsi, qidalanma rejiminin dəyişməsi bu məsələnin əsasında dayanan əsas faktorlardır. Birincisi, bu gün ətraf mühitin, içməli suyun, havanın çirklənməsi daha çox diqqəti cəlb edir. Bir kub metr havada 1 nanoqram enzaklen törəməsi varsa, bu aromatik karbohidratlardır ki, xərçəng şişi törətməyə qadirdilər. Bunlar ağciyər şişini törədirlər. Şəhər yerlərində, avtomobildən çıxan qazların havaya toplanması və sairə xeyli konserogen mühit yaradır. Daha sonra isə buna səbəb içməli sudur. Bütün dünya üzrə içməli su ehtiyatları bir tərəfdən tükənir, bir tərəfdən də getdikcə artan ekoloji problemlərlə bağlı çirklənir.
Bundan başqa, qidalanma rejimi də mühümdür; bu gün bütün dünyada süni, konserv olunmuş qidaların və onların tərkibinə daxil edilən qida əlavələrinin çeşidlərinin, genetik modifikasiya olunmuş qidaların xüsusən artması yeni bir qidalanma rejimi yaradır ki, bunun insan orqanizmi üçün hələ təsirlərinin son nəticələri öyrənilməyib. Amma bu faktorlar da çox ciddi şəkildə rol oynayır. Birinci növbədə də müxtəlif konservləşdirilmiş qudaların tərkibində olan qida əlavələri - hansılar ki, konserogen təsirə malikdir - sərbəst radikallar yaradır, konserogen təsir göstərir və bu xərçəngin əsasını qoyur. Bilirsiniz ki, fast-foodlar da bütün dünya üzrə səpələnib, çeşidləri də mövcuddur.
Fast-fud da əsas mənfi rol oynayan faktor yanmış yağlardır. Məsələn, bir yağ bir neçə saat ərzində qaynayanda onda çoxlu sərbəst radikallar əmələ gəlir və bunlar da bir başa konserogen təsir göstərir. Radiasiyanın artması da buna təsir edən amillərdəndir. İonlaşdırıcı radiasiyanın müəyyən elementlərinin olması, məsələn, Çernobıl hadisələrindən sonra xeyli ionlaşdırılmış radiasiyaların ətraf aləmə yayılması, bundan başqa, həmin zonada qida məhsullarının dünya üzrə paylanmasının hamısı bu məsələdə ciddi rol oynayır. Ümumiyyətlə, düşünürəm ki, onkoloji xəstəliklərin dinamikasının artmaması üçün dünyada yeni bir düzən formalaşmalıdır. Bu, birinci növbədə ekoloji təmizlikdir, mümkün qədər ekoloji təhlükəsizlikdir və bir də qidalanma rejiminin daha təhlükəsiz müstəviyə keçirilməsidir. Ən azı ölkəmiz mümkün qədər bu təsirlərdən qorunmalıdır. Öz daxili məhsularımızın istifadəsinə keçilməlidir ki, mümkün qədər bu təhlükələrdən qoruna bilək”.
İngiltərədə aparılan araşdırmalar zamanı isə xərçəng xəstəliyinin yaranma səbəbləri ilə bağlı ilginc faktlar aşkar olunub. Araşdırmalar zamanı məlum olub ki, xərçəngə tutulanların 40 faizi siqaret çəkmək, spirtli içkidən istifadə etmək və həddən artıq piylənmənin nəticəsində bu xəstəliyə düçar olurlar. Lakin bu təsirlərin başında siqaret durur. Son olaraq İsrail alimlərinin 45 yaşadək olan 367 qadın arasında süd vəzi xərçəngi ilə bağlı apardıqları araşdırma göstərib ki, bu xəstəlikdən əziyyət çəkən qadınların əksəriyyəti vaxtilə stress keçirənlərdir. Stress süd vəzinin xərçəngi xəstəliyinə tutulma riskini 62 faiz artırır.
Alimlərin fikrincə, televizora baxılan hər bir saat xərçəng xəstəliyi riskini 9 faiz çoxaldır. Bədxassəli şişlərin insanın qidası ilə də sıx əlaqəli olduğu bildirilir. Mütəxəssislər mütəmadi olaraq balıq və tərəvəzlə qidalanmanın onkoloji xəstəliklərin yaranma ehtimalını xeyli azaltdığını təsdiqləyir. Ət isə əksinə, bu riski artırır. Araşdırma göstərib ki, gündə 160 qramdan artıq ət yeyən insanların bağırsaqlarında xərçəng xəstəliyinin yaranması riski 35 faiz çoxdur. Mütəmadi balıq yemək isə bu riski 31 faiz azaldır. Quş əti bu baxımdan neytral effektə malikdir. O, bağırsaqlarda xərçəng xəstəliyinin yaranma riskini nə artırır, nə də azaldır.
