Qarabağ uğrunda ikinci müharibədən iki il sonra Ermənistan və Azərbaycan narahat şəkildə üçüncü savaşın başlamasına yaxınlaşır.

 Bu barədə Beynəlxalq Böhran Qrupunun (ICG) yeni hesabatında deyilir.

"2022-ci il ərzində vasitəçilər hərtərəfli sülh sazişi üzrə danışıqlar aparmağa çalışsalar da, üç böyük toqquşma (sonuncusu sentyabrda) vəziyyətin kövrəkliyini göstərdi. Dağlıq Qarabağın dağlıq anklavının gələcəyi qonşular arasında münaqişənin mərkəzində qaldığı halda, sentyabrda sərhədlərboyu və Ermənistan daxilində gedən toqquşmalar döyüş meydanını genişləndirdi”, deyə Beynəlxalq Böhran Qrupunun hesabatında deyilir.

Qeyd edilir ki, Azərbaycanın hərbi cəhətdən xeyli üstün olduğu və Rusiyanın Ukraynadakı müharibə ilə diqqətini yayındırdığı bir vaxtda, danışıqlarda səbirsizliyə düçar olarsa, Bakının bu yeni cəbhədə öz üstünlüyündən istifadə etməsinə çətin ki, nəsə mane ola bilsin. Təşkilatın hesabatında deyilir ki, bu, iki ölkəni yenidən ciddi insan itkiləri və bütün Cənubi Qafqazın ziyanına olan müharibəyə sürükləyə bilər:

"Soyuq müharibə başa çatdıqdan sonra Ermənistan və Azərbaycan Sovet dövründə Azərbaycanın tərkibində və "əhalisinin əksəriyyəti etnik ermənilərdən ibarət olan" Dağlıq Qarabağla bağlı kəskin münaqişə vəziyyətindədir. Erməni qüvvələri 1990-cı illərin əvvəllərində anklavı və ətraf yeddi rayonu güc tətbiq etməklə nəzarətə götürüb və 30 ilə yaxındır ki, Stepanakert (Xankəndi-Qaynarinfo) şəhərində yerləşən faktiki hakimiyyət orqanları tərəfindən idarə olunub. Lakin 2020-ci ildə 7000-dən çox hərbçinin ölümü ilə nəticələnən altı həftəlik müharibədən sonra Azərbaycan Sovet İttifaqının Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin təxminən üçdə birinə və ona bitişik yeddi ərazinin əksəriyyətinə nəzarəti bərpa etdi, bu prosesdə özünün üstün hərbi imkanlarını göstərdi".

ICG hesab edir ki, Avropa İttifaqının (Aİ) Ermənistanın Azərbaycanla sərhədində yeni mülki monitorinq missiyası riskləri azaltmağa kömək edəcək cəsarətli və ümidverici addımdır. Missiyanın uğurlu olması üçün o, vəsait və mandatla təmin edilməlidir:

"Yanvarın 23-də Aİ-nin iki illik missiyasının elanı cəsarətli və alqışlanan addım idi. Üzv dövlətlərin konsensusunun yaradılması Ermənistanın Rusiya ilə rəsmi müttəfiqliyini və bütün qitədə enerji resurslarına tələbatın yüksək olduğu bir vaxtda Azərbaycanın uzaqlaşmasından ehtiyatlandığını nəzərə alaraq, Brüsseldə bəzi manevrlər tələb edirdi. Bununla belə, görünür ki, xərclər və risklər idarə oluna bilən və qəbul ediləndir: Aİ-nin missiyası sentyabr döyüşlərinin təkrarlanma riskini minimuma endirmək və ya genişlənmək üçün ən yaxşı şansı təklif edir.

İndi Brüssel və onun tərəfdaşları onların qarşısına qoyulan vəzifədən maksimum dərəcədə istifadə etməlidirlər. Aİ Bakının dəstəyini və sərhədin Azərbaycan tərəfində yerləşdirməyə icazə almaq üçün bütün mümkün kanallardan istifadə etməli olacaq. Rusiya sərhədçiləri ilə də iş əlaqələri inkişaf etdirilməlidir. Nəhayət, missiya həm iki tərəf arasında, həm də sərhədyanı ərazilərdə kommunikasiya və əməkdaşlığı inkişaf etdirmək üçün geniş səlahiyyətlər də daxil olmaqla, lazımi mandata və resurslara malik olmalıdır”. 

Ekspertlər ehtimal edirlər ki, Moskva missiyaya "qucaq açmaya” bilər, lakin onun Cənubi Qafqazdakı maraqları ən azı münaqişələrin qarşısının alınması baxımından Brüsselin maraqları ilə üst-üstə düşür. Kreml bu missiyaya fürsət kimi baxmalı və ona öz işini görməyə təmkinlə kömək etməlidir.

"Rusiyanın Ukraynada məşğul olduğu bir vaxtda Aİ son iki ildə Ermənistan və Azərbaycan arasında vasitəçilikdə mühüm rolu öz üzərinə götürüb və buna mühüm səbəblər var: Cənubi Qafqazda vəziyyətin sabitləşdirilməsində uğur iqtisadi dividendlər gətirəcək, o cümlədən Azərbaycanla ticarətdə enerji problemlərini yüngülləşdirməklə və strateji baxımdan, çünki blokun öz sərhədləri yaxınlığında yeni müharibənin olmasında maraqlı deyil. Lakin tərəflər getdikcə ölümcül silahlı toqquşmalara davam edərsə, bu diplomatik səylər nəticəsiz qalacaq. Yanvarın 23-də iki illik müşahidəçi missiyasını elan edən Brüssel nümayiş etdirdi ki, tərəflərin münaqişədən kənarda qalmasında yeni və həlledici rolu öz üzərinə götürmək üçün siyasi iradəsi var. İndi o, bu missiyanı müvəffəqiyyətlə yerinə yetirmək üçün mandat, diplomatik dəstək və resurslarla təmin etməlidir”, deyə Beynəlxalq Böhran Qrupu hesabatını yekunlaşdırır./Qaynarinfo